ABD Başkanı Donald Trump’ın önümüzdeki ay Orta Doğu gezisinden sonra Türkiye’ye geleceği belirtildi. CNN Internatıonal muhabirinin verdiği bilgiye nazaran; Trump, önümüzdeki ay; Suudi Arabistan, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri’ne yapacağı ziyaretlerin akabinde Orta Doğu seyahatine Türkiye’yi de katmayı planlıyor. CNN TÜRK Ankara Temsilcisi Dicle Canova ayrıntıları aktardı.
CNN TÜRK Ankara Temsilcisi Dicle Canova’nın açıklamaları şöyle: CNN International kanalının haberinde “Trump, önümüzdeki ay Suudi Arabistan, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri’ne yapacağı ziyaretlerin akabinde Orta Doğu seyahatine Türkiye’yi de katmayı düşünüyor.” tabirine yer verildi.
Yani şimdi planlama evresinde; o denli anlıyoruz, netlik yok. Ankara’da kulislerin nabzına baktığımız vakit ise, iki ismin telefon görüşmesinde birinci kademede Erdoğan’ın Washington’a gitmesi, sonra Trump’ın Türkiye’ye gelmesi istikametinde bir diyaloğun geçtiği konuşuluyor. Lakin Trump’ın bir Orta Doğu çeşidine çıkma niyeti olduğu biliniyor. Şimdi resmî olarak duyurulmasa da Suudi Arabistan, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri’ni kapsayacak olan bu tıbbın akabinde rotasını Türkiye’ye çevirebilir mi? Neden olmasın? Sonuçta Trump’tan kelam ediyoruz; sürprizlere açık bir önder. Lakin şimdi resmiyet kazanmadı.
Bu mevzu CNN Türk yayınında Hande Fırat tarafından Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’a da soruldu. Fidan, “Hazırlık var, başkanların artık irade beyan ettiği bir husus. Bunun ne vakit ve nerede olacağını şu anda konuşuyoruz.” dedi ve “Trump da gelebilir, Erdoğan da gidebilir.” iletisini verdi. Yani Trump’ın gelme ihtimaline de açık kapı bıraktı. ABD ve Türkiye Dışişleri Bakanları, ziyarete ait ön görüşmeyi yaptı. Nerede ve ne vakit bir ortaya gelecekleri şimdi tam netleşmese de iki ismin bir ortaya gelmesi için mayıs yahut haziran ayları konuşuluyor.
GÖZLER MAYIS AYINDA
Eğer Trump, mayıs ayında söylendiği üzere Orta Doğu çeşidine çıkar ve Türkiye’ye de bu kapsamda gelme kararı alırsa, mayıs ayı olabilir. Lakin evvel Erdoğan Washington’a gidecekse, haziran ayını bulabilir deniyor.
PEKİ, İKİ BAŞKANIN GÜNDEMİNDEKİ BAŞLIKLAR NE OLACAK?
ABD ile bağlantılarda uzun vakittir temel iki kritik başlık var:
1-Terörle gayret – PYD/YPG’ye verilen destek
2-Patriotların satışının gerçekleşmemesi üzerine S-400 alımı sonrası gündeme gelen CAATSA yaptırımları – NATO müttefiklik ruhuna karşıt kısıtlamalar / F-35 programından Türkiye’nin çıkarılması
Bunlarla paralel Suriye ve Orta Doğu siyasetleri, Rusya-Ukrayna savaşı ve ticari ilgiler de başka başlıklar. Terör başlığında elbette PKK-YPG-PYD’nin artık himaye görmemesi Ankara’nın beklentisi. Terörsüz Türkiye gayesiyle atılan adımlar var, Türkiye sorunun tahlili için bir kredi açtı. Bu noktada örgütü ayakta tutan dış takviyelerin de kesilmesi kıymetli olacak. Başta ABD olmak üzere himayenin sonlandırılması konusu tekrar masada. Yeni ABD idaresi, SDG ile Şam ortasında imzalanan mutabakata katkı verdi. SDG’nin yeni sisteme entegre olmasından yana hareket etti. Ancak şimdi Ankara uygulamada beklediğini bulabilmiş değil.
Kaynaklar “ilerleme yok” diyor. SDG kimi yerleri bırakıyor olsa da varlığını sürdürüyor, kendini feshetmiş değil. Bu durum uzadıkça Suriye’deki yeni idarenin denetim tesiri zayıflayabilir. Bu yapının kurumsallaşmasının önüne geçilmesi için gereken gücü yeni idarenin elde etmesi lazım. Bunun yolu da hala var olan meşruiyet meselesinin çözülmesi ile süren yaptırımların kaldırılması. ABD ile Suriye başlığında bu husus ele alınacak. ABD’nin Suriye’ye uyguladığı yaptırımların kaldırılması tarafında bir ilerleme sağlanması beklentisi var.
Suriye başlığında İsrail konusu da ele alınacaktır. Ankara’nın hali net: Suriye ile Türkiye iki hâkim devlet olarak varacakları muahede ve iş birlikleri olacaktır. Bu, üçüncü ülkelere karşı bir tehdit içermez deniyor. İsrail ile olağanlaşmanın kaidesi da Gazze ve Filistin’den geçiyor. O noktada Erdoğan, Trump’a İsrail’in Gazze’ye yönelik atakları konusundaki hassasiyet ve beklentileri de iletecektir ki en şiddetli başlık olarak bu bahis görülüyor zira Trump idaresinin Gazze’yi boşaltma kanısına Ankara katiyetle karşı çıkıyor.
ABD ASKERLERİ SURİYE’DEN ÇEKİLİR Mİ?
Bu da ele alınır. Orada kalmalarının bir maliyeti var. Trump, istikrarı sağlayıp çıkmaktan yana deniyor. O noktada Türkiye ile iş birliği değerli olacaktır. DEAŞ ile gayret konusunda da aslında sorumluluk alınabileceği söylendi. Bunlar da konuşulur.
Gelelim CAATSA yaptırımlarına; bu bahiste Biden devrinde başlayan ve hala süren görüşmeler var. Trump idaresinin CAATSA konusunda bir tahlil istediği belirtiliyor. Rusya’ya yönelik yaptırımları içeren bir metin lakin orada Rusya’dan alınan S-400’ler üzerinden Türkiye ile irtibat kurulmuştu. Artık mevcut metinden S-400 bulundurmama sözü yerine kullanmama sözünün eklenebileceği konuşuluyor. Hukukçuların çalıştığı bir bahis olduğu söz ediliyor.
Bu yaptırımların kaldırılması konusunda Amerikalıların bir istisna yapma yetkisi var mı? Kendi iç hukuk sistemleri bu istikamette bir karar alabilecek mi? Bu hususlar detaylı bir halde görüşülecek. Lakin İsrail ve Yunanistan lobisi devrede… Trump bu iki lobiye yenik düşer mi? Yoksa yükünü Türkiye’den yana mı kullanır, göreceğiz.
Rusya-Ukrayna savaşının sona erdirilmesinde Türkiye’nin başından beri oynadığı rol de masada olur. Son Rusya-ABD ortasındaki bağlantıya 2. sefer İstanbul mesken sahipliği yaptı. Savaşın bitirilmesine ait Ankara’nın neler yapabileceği de konuşulur. Ateşkes sağlanırsa bunu gözlemlemek üzere kurulacak oluşumda muharip güç olmayacak formda Türkiye de yer alabilir.
Ve doğal ki son periyotta Trump’ın açıkladığı gümrük vergileri ile yaşanan ticaret savaşları… Türkiye’ye uygulanan gümrük vergisi yüzde 10’luk dilimde kaldı lakin ihracat pazarı çoğunlukla AB olduğu için buradaki daralma Türkiye’yi de etkileyebilir. Tedarik zincirinin aksaması üzere riskler de olabilir.
Ama öte yandan avantajları da var. Bu kararların beraberinde getirdiği petrol fiyatlarının düşmesi, cari açığı yavaşlatabilir. Global büyüme ortamındaki düşüş ve sıkı iç para siyasetleri, Türkiye’nin enflasyonla çaba programına olumlu tesir edebilir.
Türkiye ile ABD ticaret hacminin 100 milyar dolara çıkarma maksadında (mevcutta 40 milyar dolar civarı) ABD, yüksek gümrük vergisi uyguladığı ülkelerden fazla Türkiye ile ticareti geliştirmeye yönelebilir. Yeni pazar arayışındaki şirketler Türkiye’ye yönelebilir. Bilhassa güç başta olmak üzere ticaretin geliştirilmesi, muhtemel Trump-Erdoğan görüşmesinin gündeminde yer alacak.
TÜRKİYE VE İSRAİL BAKÜ’DE GÖRÜŞTÜ
İki taraf ortasında çatışmasızlık düzeneği kurulabileceğini birinci olarak Salı günü CNN Türk ekranlarından söylemiştik. Hakikaten dün Bakü’de bu sistemin kurulabilmesi için taraflar bir ortaya geldi. Edindiğim bilgilere nazaran görüşme âlâ geçti. İki tarafın da birbirinin niyetini anlaması açısından değerli görülüyor. Zira malum, İsrail adımlarını niyet okuma üzerinden atıyor. Türkiye’nin Suriye’de kuracağı muhtemel üs noktalarını vurmak gibi… Ki üslerin nerede olacağı, kapsamı vb. netleşmedi.
Türkiye üs kurarsa, İsrail’i amaç alabileceği üzere çeşitli kaygılara sahip. Edindiğim bilgilere nazaran taraflar bu görüşmede birbirlerinden Suriye’de ne yapmaya çalıştıklarına dair bilgi aldı. Herkes kanısını söyledi. Bir çatışmasızlık düzeneği kurulacak. Bu, bir müsaade alma olarak görülmemeli deniyor. İki ülke, faaliyetleri hakkında birbirini önden bilgilendirecek.
Mesela hava alanını kullanacağında bunu evvelden bildirecek. Aslında alanda fiilen çalışan bir sistem var deniyor. Fakat bunun kurumsallaştırılması, mutabakata varılması için bu görüşme yapıldı. İki taraf da artık kendi iç değerlendirmelerini yapacak. Mevzu nihayete ereceği vakit tekrar bir ortaya gelinecek.
İkinci görüşme ne vakit olur diye de nabız tuttum. Çabucak bugünden yarına olmaz fakat fazla da uzamaz diyebilirim. Bir aydan kısa müddette netleşmesi bekleniyor.
