Evde tüylü eşyalar, klimalar, hava kirliliği ve mutfak buharı üzere günlük hayatın modülü olan ögeler, astım hastalarının şikayetlerini artırabilir. Dr. Öğr. Üyesi Abdullah Kansu alerjenlerden uzak durmanın, sistemli bakım ve havalandırma üzere kolay tedbirlerin, astım semptomlarını hafifletmede kritik olduğunu belirtiyor. Alerji testleri ve gerçek beslenme de tedavinin değerli bir kesimi. Pekala, astımı tetikleyen nedenler nelerdir?

Astım, hava yollarında uzun periyodik (müzmin, kronik) iltihabi bir durumun hava yollarının tıkanmasına neden olduğu ataklar halinde gelen öksürük, nefes darlığı, hırıltılı nefes alıp verme ve göğüste sıkışma şikayetleriyle karşımıza çıkan bir hastalık halidir. Bilhassa tekrarlayıcı, gece ve sabaha karşı ortaya çıkan , alerjen unsurlar ve  çevresel maruziyetlerden etkilenerek, mevsimsel özellik gösterebilen ve tedavi edilmesi gereken bir durumdur. Göğüs hastalıkları tabiplerince hastanın muayenesi yapılır, tetkikleri ve teneffüs testleri ile tanısı konulur. İşte astımı tetikleyen 10 neden:

Viral enfeksiyonlar

Mevsim değişikliklerinde; iklim değişikliği, çevresel ısı farklılaşmaları devirlerinde daha ağır gözlenen viral enfeksiyon etkenleri astım tanısı almış hastalarda en kıymetli atak nedenlerinden biridir. Astım ataklarına kadar gidebilen çok gürültülü klinik durumlara neden olabilmektedir. Üst teneffüs yolları enfeksiyonu şikayetleriyle başlayan, yaygın gribal bulgularla (burun akıntısı, kas ağrısı, yaygın halsizlik) seyredebilen hatta pnömoni gelişimini kolaylaştıran bu durumlarda astım hastalarının mevcut klinik durumlarından daha makus bir hale gelebilecekleri unutulmamalı ve erken devirde göğüs hastalıkları tarafından değerlendirilmelidir. Kronik hastalıklarla takibi olan kümelerin bu devirlerde aşılamalar açısından tabiplerince yönlendirilmelidir.

Polenler

Astım hastalarının yıl içinde farklı devirlerde hastalıklarının seyrinin ataklar biçiminde değiştiği ve bahar periyotları, mevsim geçişlerinde bilhassa polen maruziyetinin şikayetleri derinleştirdiği ve tedavinin tekrar düzenlenmesi gerekliliğini ortaya çıkardığı bilinmektedir. Bilhassa alerjik şikayetleri ön planda olan, alerjik rinit tanısı ile de takip altında olan hasta kümelerinde bu polenler nefes darlığı, öksürük, hapşırık, gözlerde yanma-kaşıntı, burunda akıntıya sebep olabilmektedir. Ağaçlardan yayılan tüylü-lifli polenler, çiçek aromaları, çiçek tozları, ot ve çimen ile temas azaltılmalıdır. Havada uçuşarak yayılabilen dış ortamdaki bu polenlerin konut ve çalışma ortamından uzak tutulması için havalandırmada kullanılan pencerelerde sineklik üzere bir tedbirin alınması da tesirlidir. Bu periyotlarda hastalarımızın gerekli olmadıkça dış ortamda ve ağır olarak maruz kalacakları yeşil alanlarda bulunmamaları tavsiye edilmektedir. Geçmiş yıllarda bu üzere durumlarla karşılaşmış şahısların dışarı çıktıklarında maske takmaları karlıaşmayı azaltacaktır. Ayrıyeten göğüs hastalıkları kliniklerinde yapılan alerji testleri ile hangi etkenlere karşı hassasiyetlerinin olduğu saptanabilmekte ve buna yönelik olarak ta tedavileri düzenlenbilmektedir.

Psikolojik durum: Gerilim faktörü, ağlamak, gülmek

İnsan biyopsikososyal bir varlık olarak tanımlanmaktadır. İçinde bulunduğumuz ruhsal durum bedenimizde birçok değişikliğe sebebiyet verebilmektedir. Astım hastalarının da gerilimli periyotlarda şikayetlerinin arttığı ve ek ilaç muhtaçlığının hissedildiği klinisyenlerce bilinmektedir. Bedenimizdeki sempatik-parasempatik hudut sistemi havayollarında da genişleme yahut daralmaya neden olarak nefes darlığı ve öteki teneffüs şikayetlerimizi arttırabilmektedir. Emsal halde hastalarımız güldüğünde şikayetlerinin arttığını söylemekten çekinmektedir. Kişinin kendini olumlu tarafta telkin etmesi, hakikat nefes alma teknikleri ve gerekliliğinde ruhsal dayanak bu üzere durumların yaşanmasını azaltacaktır.

Temizlik hususları maruziyeti, kokular, spreyler

Konutta ağır bir paklık sonrası sıkışıp-daralıp nefes darlığı ile acile, göğüs hastalıklarına müracaat eden hastalarımız olmaktadır. Çamaşır suları, yumuşatıcılar, deterjanların yanlış kullanımı, çok ölçüde ve karıştırılarak kullanılması önemli bronşial daralmalara hasarlara sebebiyet vermekte ağır bakımda takip edilen hastalar olmaktadır. Maalesef sanayinin, reklamların da tesiriyle beşerler meskenlerini hastane üzere temizlemektedir. Bahar paklığı, bayram paklığı üzere devirlerde bu hastaların dikkatli olması, maske takmaları imkan varsa bir yardımcı tarafından yapılması önerilmektedir. Ferdî kullanılan ve oda parfümlerinin de ağır olarak sıkılmasından kaçınılmalıdır.

Tütün ürünleri

Dünyada teneffüs hastalıkları, kanser denildiğinde birinci akla gelen tütün eserleri olmakla birlikte yaygın olarak tüketilmektedir. Astımın teneffüs yollarının süreksiz hassasiyeti daralması  olarak ataklar biçiminde ortaya çıkmasına tütün eserlerinin kullanımı, dumanıyla karşılaşmak, ortamda bulunmak sebep olabilmektedir. Bu hastaların yakınlarının da bu bahiste hassas olması, anlayışla yaklaşmaları değerlidir. Astım tanısı almış kişinin tütün eserleri kullanımı mevcut şikayetleri derinleşmesine, tedavi başarısızlığına sebebiyet verecektir.

Ortam kirliliği: Konut ve iş yerinde tozlu-tüylü eşyalar, evcil hayvanlar

Yaşadığımız yerler, yaptığımız işler kronik periyotta bizde oluşturduğu tesirlerle sıhhatimizi bozabilmektedir. Bilhassa en temelde kullanılan gereksinimlerde da dikkatli olunmalıdır. Konutta bulunan eşyalar ya da yeni alınacak durumlarda halı, kilim, perde, tüylü yünlü yastık yorgan seçiminde alerjik şikayeti olan hastalarımızın itina göstermeleri tavsiye edilir. Konut tozu akarları, mite-akar gelişimini kolaylaştıracak bu çeşit eşyaların kullanımı, paklığı haftalık yıkanması ve ütülenerek kullanımı tavsiye edilmektedir. Konutta yaşanılan yerlerde sadelik, her yerde kalabalık eşyaların olmaması, çocuk odalarında tüylü oyuncaklar ve eşyalar için kapalı kutuların, dolapların olması değerlidir. Benzeri formda konutta bakılan hayvanlar kedi, köpek, kuş ile temas tıpkı ortamda bulunmaları, tüyleri, atıkları, kokuları, bakım ve paklığı ile ilgilenmekte de astım hastalarının şikayetlerini arttırmaktadır. Gece yatılan odada bulundurulmamaları tavsiye edilmektedir.

Klimalar

Günümüzde klimalar 4 mevsim kullanılabilmekte.  Bakımı yapılmamış, filtresiz ya da filtresi sistemli değiştirilmemiş klimalar astım hastaları için bir risk oluşturmaktadır. Bu risk alerjenler polenler kadar enfeksiyon hastalıkları açısında da tabloyu kötüleştirmektedir. Yalnızca kendi konutumuzda ya da işyerinde değil tatil için konakladığımız otellerde tesislerde de (lejyoner hastalığı)  karşımıza çıkmaktadır. Bu aygıtların, havalandırma sistemlerinin servislerce sistemli bakımı birinci alınacak tedbir olmalıdır.

Hava kirliliği

Dünyanın birçok bölgesinde yapılan araştırmalarda bilhassa endüstrileşme ile birlikte astım üzere teneffüs hastalıklarının çevresel hava kirliliği ile arttığı bilinmektedir. Tüketilen yakıtlar, araçların yaydıkları gazlar, birtakım meslek kümelerinde karşılaşılan kimyasallar, duman üzere faktörler astım takibindeki hastaları etkileyebilmektedir. Son periyotta kentsel dönüşüm sürecinde yıkımların denetim tedbirleri alınarak yapılması çevresel hava kirliliğini arttırmamak için kıymetlidir. İklim ve hava koşuları ile birlikte yaşanan bölgesel hava kirliliği devirlerinde havayolu hastalığı olan şahısların maske ile dışarı çıkmaları tavsiye edilmektedir.

Yemek buharı – Mutfak

Evlerimizin mimarisi, dış etraf ile olan münasebeti havalandırılması bilhassa mutfakta yemek pişirilirken kullanılan ocak, fırın, sıcaklık tesiri, buhar, yağlar baharat karışımları astım semptomu olan hastalarımızda bronşial hassasiyeti arttırabilmektedir. Bu bireyler artan nefes darlığı, öksürük, balgam şikayetleri ile tabibe müracat etmektedirler. Bu çeşit meslek kümesi şahıslarda de periyot devir misal durumlar oluşabilmektedir. Doğalgaz-kombi, ocak, fırın bakımları, havalandırmanın gözetilmesi, aspiratör kullanımı önerilmektedir.

Beslenme

Günümüzde hastalıkların tedavisinde diyetin ehemmiyeti artmaktadır. Yanlış beslenme alışkanlığı kilo artışı, endokrin bozukluklar üzere birçok duruma sebep olmaktadır. Astım semptomlarına eşlik eden ve şikayetleri arttıran reflü, geçmeyen kronik öksürüğün sık sebepleri ortasında gösterilmektedir. Yağlı, çok karbonhidratlı, fastfood usulü yemek, gazlı içecekler, gece geç saatte yeme alışkanlığı astım hastalarında teneffüs semptomlarının artmasına sebep olmaktadır.