AYDIN HASAN – ASENA YATAĞAN Ankara – Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in, 30 günlük ateşkes teklifine karşılık sunduğu “İstanbul’da direkt görüşme” önerisi sonrası Rus ve Ukraynalı heyetler ortasında İstanbul’da gerçekleşen görüşmelerden esir takası çıktı. Ateşkes konusunda bir karar alınmazken, müzakerelerin devam ettirilmesi tarafında demeçler geldi.
İlk olarak Dolmabahçe’deki Cumhurbaşkanlığı Çalışma Ofisi’nde Türkiye-ABD-Ukrayna ortasında bir görüşme gerçekleşti. Bu görüşmede ABD tarafında Dışişleri Bakanı Rubio, Büyükelçi Tom Barrack, Ukrayna Özel Temsilcisi Kellogg da yer aldı. Bir saatlik toplantıda, savaşa “barışçıl bir son verilmesine” yönelik uğraşların değerinin ele alındığı, Rubio’nun, ölümlerin durması istikametindeki ABD tavrını yinelediğini kaydedildi.
İkinci görüşme
Rusya, Ukrayna ve Türkiye’den heyetlerse, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın başkanlığında tekrar Dolmabahçe’de bir ortaya geldi. Toplantıda, MİT Başkanı İbrahim Kalın da bulundu.
Rusya’yı Devlet Lideri Danışmanı Vladimir Medinskiy, Dışişleri Bakan Yardımcısı Mihail Galuzin, Rusya Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığı Ana Müdürlüğü Şefi Igor Kostyukov ve Savunma Bakan Yardımcısı Aleksandr Fomin, Ukrayna’yı da Savunma Bakanı Rustem Umerov, Dışişleri Bakanı Birinci Yardımcısı Serhiy Kyslytsia, Güvenlik Servisi Lider Yardımcısı Oleksandr Poklad, Dış İstihbarat Servisi Birinci Lider Yardımcısı Oleh Luhovskyi temsil etti. Bu toplantı da 2 saatten kısa sürdü.
Ukrayna tarafı, görüşme öncesi ateşkese hazır olduğunu belirtirken, bu türlü bir sonuç çıkmadı. Savunma Bakanı Umerov, her iki taraftan da 1000’er esirin yer alacağı büyük bir takas konusunda uzlaşıldığını açıkladı. Rus heyetinin başkanı Medinskiy de, “Ukrayna tarafı, devlet liderleri seviyesinde direkt görüşme talep etti. Bunu kayda aldık. Rusya ve Ukrayna, muhtemel ateşkese yönelik bakışlarını detaylı olarak sunacak, akabinde müzakereler devam edecek. Bunu makul görüyoruz… Müzakerelerden memnunuz” dedi.
Fidan’ın paylaşımı
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan da, müzakerelere ait toplumsal medyadan yaptığı paylaşımda, “Bugün, dünya barışı için kıymetli bir gündü. Ağır diplomatik uğraşlar sonucunda, Rusya ve Ukrayna heyetleri İstanbul’da, Türkiye’nin kolaylaştırıcılığında bir görüşme gerçekleştirdiler… Taraflar tekrar bir ortaya gelmek konusunda da prensipte anlaştılar. Türkiye olarak Rusya ve Ukrayna ortasında kalıcı barışa ulaşılmasını mümkün kılacak her türlü çabayı sergilemeye devam edeceğiz” ifadelerini kullandı.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ve kimi Avrupalı liderlerin, ABD Başkanı Donald Trump’la İstanbul müzakereleri konusunda telefonda görüştüğü bildirildi.
AB ve NATO: Putin büyük hata yaptı!
Avrupa Birliği (AB) ve NATO, İstanbul’daki Ukrayna görüşmelerine katılmayan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’i eleştirdi. Avrupa Kurulu Lideri Ursula von der Leyen, Avrupa’nın, Rusya lideri Putin barış konusunda hazır duruma gelinceye kadar baskıyı artıracağı taahhüdünde bulundu. Von der Leyen, Rusya’ya yönelik yeni bir yaptırım paketi üzerinde çalıştıklarını kaydetti.
NATO Genel Sekreteri Mark Rutte de, Putin’in İstanbul’daki görüşmelere şahsen katılmamasını “Büyük bir hata” olarak nitelendirdi. Rutte, “Düşük düzeyli heyeti göndererek büyük kusur yaptığını yeterli biliyor… Barışı istemek konusunda önemli olması gerekiyor. Bence artık baskı Putin’in üzerinde” tabirlerini kullandı.
‘Ruslar da ABD’liler de mutlu’
Emekli Büyükelçi Uluç Özülker: Montrö Mukavelesi 1936’da 20 yıllık yapıldı. 20 yıldan sonra taraflar itiraz etmezlerse otomatik olarak 2’şer yıllık mühletlerle uzar. Yani bugünkü şartlarda, uzamalar, kimse itiraz etmediği için sürer masraf… Türkiye Cumhuriyeti bugüne kadar kendi hükümranlığı altında boğazlarda çok dikkatli davranışlar sergiledi. Bu, Türkiye’nin hassasiyetle yürüttüğü davranışın bir tezahürü olarak herkesçe benimsenmiş ve kabul edilmiş bir muahede. Amerikalılar da, Ruslar da, Ukrayna sorunu vesaire, bütün bunları dikkate alarak söylüyorum, bu siyaset nedeniyle memnun. Zira ABD, öbür tarafı zorlamıyor. Rusya oradan aşağıya gelmiyor. Her ikisi de kendi tarafından Türkiye sayesinde birbirinden uzakta ve bir risk altına girmeden yaşayabiliyor.
Dumlupınar Üniversitesi Milletlerarası Bağlar Kısmı Lideri Prof. Hüsamettin İnaç: Türkiye’nin faal tarafsızlık siyasetini uygulayabilmesinin en kıymetli münasebetini Montrö oluşturdu. Şayet bu muahede olmasaydı hem Rusya hem de Ukrayna, yani savaşan güçlerin gemilerinin Türk boğazlarından geçmesi sağlanabilecekti. Münasebetiyle Türkiye, bu manada hem Karadeniz’in güvenliğini sağladı hem de savaşın bölge ülkelerine yayılmasına mani oldu… Bu statükonun korunması lazım. İki taraf ortasında muahede sağlanması durumunda bile bir tehdit var. O da Karadeniz’in güvenliği sorunu. Mesela Kırım’da, Sıvastopol’da yani Karadeniz’de bulunan Ukrayna kıyılarının bilhassa Rusya’nın eline geçmesi ya da belirli bir muahede ile bunun bir kısmının ABD’ye verilmesi durumunda bile Karadeniz artık NATO ile yeniden Rusya’nın savaştığı bir alana ya da bir nüfus alanı paylaşımına maruz kalabilir. Hasebiyle Türkiye’nin bundan sonra bu durumdan da bir formda kaçınması lazım. Karadeniz’in bir barış gölüne dönüşmüş durumunun bozulmaması için Türkiye itina göstermek zorunda ve bunu sağlayabilecek elimizdeki en değerli çıkış tekrar Montrö Sözleşmesi’dir.
İran, Avrupa’yla İstanbul’da görüştü
İstanbul, İran ile İngiltere, Fransa ve Almanya’nın Dışişleri Bakan Yardımcılarının katıldığı E3 olarak isimlendirilen Nükleer Mutabakat Toplantısına mesken sahipliği yaptı. Toplantının akabinde toplumsal medya hesabından açıklama yapan İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Kazım Garibabadi, “Nükleer görüşmelerin son durumu ve yaptırımların kaldırılması hususlarını ele aldık. İran ve üç Avrupa ülkesi diplomasiyi sürdürme ve en yeterli formda kullanma kararlılığında” dedi. Garibabadi, “Zenginleştirme hakkı kesin kırmızı çizgimizdir. Zenginleştirmenin durdurulması da kabul edilmeyecek” sözlerini de kullandı. Taraflar görüşmede ilerleme kaydedilmediğini açıkladı, fakat diplomasiye devam bildirisi verdi. E3 ile İran ortasında 2 Mayıs’ta Roma’da görüşme planlanmış lakin ABD-İran müzakerelerinin ertelenmesinin akabinde görüşme iptal edilmişti.
