Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, CNN Türk’te Gece Görüşü programında Hürriyet Gazetesi Ankara Temsilcisi Hande Fırat’ın sorularını yanıtlıyor. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın açıklamaları özetle şöyle:
TRUMP-NETANYAHU GÖRÜŞMESİ
Türkiye olarak Suriye’de yalnızca İsrail’de değil rastgele bir ülkeyle çatışma niyetimiz yok. Suriye bağımsız bir ülke ve artık yeni bir Suriye ile karşı karşıyayız. Bu Suriye’nin kendi savunma siyasetini, kendi dış siyasetini, kendi bölgesel işlerini, kendisini dizayn etmesine müsaade vermek gerekiyor. Niyet okuyucu yaklaşımlarla bir ekip ön alıcı önlemler geliştirmeye çalışmak İsrail’in yaptığı üzere provokatif oluyor. Bizim bilhassa bölge ülkeleriyle, Ürdünle, Irak’la, Lübnan’la bir ortaya gelerek Suriye’nin de dahil olduğu kurduğumuz platform, DEAŞ ile gayret başta olmak üzere güvenlik meselelerini mercak altına alan bu platform hakikaten çok işe yarıyor. Bu aslında özgür hâkim Suriye’nin kendi istekliliğiyle, bölge ülkeleriyle bir ortaya gelerek uzun yıllardır kurmaya başladığı birinci önemli platform.
“SURİYE’DE RASTGELE BİR ÜLKE İLE ÇATIŞMA NİYETİMİZ YOK”
Şimdi bu türlü bir durum varken İsrail’in bölgedeki yayılmacı bir grup emellerini kullanarak Suriye’de provokasyon çıkarmaya çalışması kabul edilebilir bir husus değil. Yani Suriyelilerin buna ortaya koyduğu bir hal var. Bizim Türkiye olarak tekrar ediyorum, yalnızca İsrail’le değil, bölgede ait bir ülkeyle Suriye’de çatışma niyetimiz yok. Ancak Suriye’nin tekrar Türkiye’nin ulusal güvenliğini tehdit edecek bir iç karışıklığa, bir operasyona, bir provokasyona maruz kalmasını da izleyemeyiz. Ona da yalnızca bakmakla yetinmeyiz.
İsrail’in şu anda yürüttüğü operasyonlar her vakit söylediğimiz üzere ne Suriye’nin güvenliğine, ne İsrail’in güvenliğine hizmet eder operasyonlar. Bu uzun vadede Ortadoğu’da çok daha fazla istikrarsızlığı, güvensizliğe sebep olur. Hasebiyle bizim Türkiye olarak ön alıcı, diplomatik ve başka önlemlerle bu sorunu daha başlamadan belirli bir noktada söndürmemiz gerekiyor.
Suriye ile bizim birçok alanda iş birliğimiz var ve Suriye’de de yeni hükümet daha yeni kuruldu. Bürokrasiyi daha yeni toparlıyorlar, ordusunu daha yeni bir ortaya getiriyor. Her şey çok yeni başlıyor. Bu yeni hükümetin halkına temel hizmetleri götürmesi, ticaret, bankacılık, iktisat, altyapı, üst yapı birçok alanda atması gereken adımlar var, verilmesi gereken hizmetler var.
Türkiye bu mevzuların hepsinde ülkü bir ortak olma, dost olma konusunda Cumhurbaşkanımızın ortaya koyduğu üzere büyük bir niyet taşıyor, önemli bir kapasitesi var. Suriye hakikaten Türkiye’nin dayanağıyla birçok problemlerinin üstesinden gelebilecek durumda. Evvel niyetimiz var, sonra kapasitemiz var, sonra vizyonumuz var. Bütün bunun üçü birleştiği vakit bir dosta daha yararlı sizden öbür kimse olamaz. Bunu da Suriye’deki idare biliyor, bölgedeki ülkeler biliyor. Bizim Suriye’ye getirmeye çalıştığımız anlayış sahiden istikrara dayalı, refaha dayalı bir anlayış. Bunun içerisinde aşikâr ölçü güvenlik işbirliği olur, bunlar terörle çaba çerçevesinde olur dediğim üzere biz baştan beri terörle çabayı bir bölgesel sorun ilan ettik, bununla ilgili gerekli teşebbüsleri başlattık.
Daha dün Ürdün’de yaptığımız bakanlar seviyesindeki toplantının devamı niteliğinde teknik seviyede Ankara’da bakanlığımızın mesken sahipliğinde bir toplantı düzenlendi. Atacağımız bu sefer somut adımlar nasıl olacak, bir operasyon karargahı nasıl olacak, nasıl hayata geçecek, hangi aktör ne kadar misyon alacak, DEAŞ ile nasıl uğraş edecek bunların adımlarını atıyoruz. Şu anda Suriye’nin muhtaçlığı olan birçok alanda Türkiye’nin tabi ki takviye vermesi doğaldır karşılıklı mutabakatlar çerçevesinde. Yani şayet Suriye kendisi güvenliğiyle ilgili bir kasvet görür, bununla ilgili bir bölgesel mutabakat yapmak isterse rastgele bir ülkeyle, ya da onu kendi bilecekleri şey.
“İSRAİL SİSTEMLİ BİR BİÇİMDE HÜCUM DÜZENLİYOR”
İsrail baştan beri bakarsanız, son 3,5-4 aydır sistemli bir formda 8 Aralık’tan itibaren Esad ülkeyi terk ettiği günden itibaren çok sistemli bir biçimde sistemli bir ordunun kullanacağı ne kadar düşük bir gaye aldığını görüyoruz. Bir ordunun kullanacağı ne kadar uçak, helikopter, gemi, hava savunma üstü, radar üssü teker teker tahrip ediyor. Yani yeni gelen idareye, silahlı kuvvetlere hiçbir şey bırakmama konusunda bir strateji belirlemiş durumda ve bunu da adım adım geliştiriyor.
Yerlerini biliyor, muhtemelen yerleri evvelki rejim tarafından da giderken bunlara da verilmiş olabilir. Kardeşinin olduğu argümanı var. Bunların hepsi mümkün. Bunlar istihbarat edip geliştirme faaliyetleri, aşinası olduğumuz bahisler. Bunun çok sistemli bir halde yapıldığını görüyoruz aslında. Biliyorsunuz evvelden Esad varken İsrail bu operasyonları İran’ın ve Şii milislerin altyapısına yönelik yapıyordu daima son 3 yıldır. Artık Esad gittikten sonra yeni hükümetin eline bu çeşitten yeteneklerin kalmaması için çok sistemli bir hareket gösteriyor. Şu anda yeni hükümet daha büyük bir sorun kümesiyle baş başa olduğu için bu hususlara yönelik açıktan şu ana kadar bir reaksiyon koymadı. Fakat tekrar ediyorum yani bu çeşitten haller, hareketler, akınlar bölgeyi provokasyona açık hale getirir.
“BİZE SALDIRMAYAN KİMSEYE SALDIRMAYIZ”
Biz bize saldırmayan hiçbir ülkeyle açıktan saldırmayız. Öbür bir ülkeyle ilgili hususa geldiğimiz vakit da orada istikrarsızlık çıkmaması değerli. Komşu olan bir ülkede bize de tesiri dokunacak, ziyanı dokunacak bir istikrarsızlık alanı çıkıyorsa orada biz buna seyirci kalamayız. Bununla ilgili atılması gereken başta diplomatik adımlar olmak üzere adımlarımızı atarız.
ABD NETANYAHU’YA AYAR VERMELİ
Gazze’yi, Filistin meselesini temel alan bir Orta Doğu perspektifine baktığımız vakit Amerika’nın Netanyahu’ya tabiri caizse bir ayar vermesi, bir çerçeve çizmesi gerekiyor. Zira biliyorsunuz bir evvelki idare Biden idaresiydi. İsrail’in siyasetlerine kayıtsız takviye verdiği için hem Amerika’nın ağır bir meşruiyet kaybına, kredi kaybına hem de Amerika’nın temsil ettiği milletlerarası sistemin, başta batı medeniyeti diye tanımlanan siyasal ve normatif çerçevenin erozyonuna sebep oldu.
Trump’ın takımı bunu gözlemliyor. Trump iktidara gelirken hem Filistin’de hem Ukrayna’da savaşları sonlandırmayı ve global manada yeni bir savaş başlatmamayı vadederek geldi. Artık bu noktada hem Ukrayna’da bir sürat kazanıldığını görüyoruz hem de Gazze’de gelir gelmez bir adım attı biliyorsunuz. Umarız ikincisi de gelir. Zira birinci kademe olmuştu, ikinci basamak olmadı. Burada İsrail’de bir çerçeve çizilmesi gerekiyor. Bu bir iktidar savaşı kendi ortalarında. Bu bir bölgesel savaşın da ötesinde. İşveren kim savaşı.
Amerika verdiği askeri yardımlar, para ve siyasi dayanak ve BM’deki durumu üzerinden mi işveren olacak? İsrail ve Yahudi lobisi Amerikalı siyasetçilere içeriden verdikleri takviye üzerinden mi işverenlik yapacak? Artık bu bir iç gayrettir bu türlü tanımladığınız vakit. Yani burada artık bunun isminin konması gerekiyor.
Sayın Trump’ın liderlik özelliğiyle baktığınız vakit burada bu hususta çok hassas olduğunu görüyorsunuz. Burada Siyonizme sempatisi vardır, İsrailli takviyeler, etraftaki beşerler da hakikaten o istikamette seçilmiş, atılmış insanlardır vs. Lakin günün sonunda şunu da duymak istemez, ya bu da İsrail’in adamı çıktı, yani o ne derse onu yapıyor, bunu duymak istemez herhalde. Bu kadar dünyayı karşısına alan bir insan herhalde Netanyahu ile hesaplaşmaktan kaçınmayacaktır diye düşünüyorum.
ABD ARABULUCULUĞUNDA İSRAİL İLE GÖRÜŞME OLUR MU?
Cumhurbaşkanımızın karar vereceği onun seviyesinde olan bir bahis. Lakin dış politikayı koordinetmekten, onun çizdiği vizyonu hayata geçirmekten sorumlu bakan olarak, benim değerlendirmem şu olur, dış siyaset girdisi olarak, burada bizim birinci önceliğimiz, dediğim üzere bölgede herkes kendi güvenlik amaçlarını yerine getirirken kimsenin kimseyle çatışmaması.
İsrail’in bir kadro güvenlik maksatları var, Amerikalıların bir ekip güvenlik maksatları var, bizim bir ekip güvenlik gayelerimiz var, Iraklılar var, Ürdünlüler var, Suriye alanı için mesela konuşuyorum, Irak alanında yürüyen konularımız var. Irak alanında yıllardır operasyon yapıyoruz, orada bizim dışımızda da askeri metotlar olan yapılar var. Bütün bunların hepsiyle bir çatışmasızlık düzeneği kurarak, yani ben burada operasyon yapıyorum lakin senin güçlerinle de karşı karşıya gelmeyeceğim, benim gayem aşikâr, sistemi kuruyoruz. Artık Suriye’de de biz bir kadro operasyonları yaparken, gerek havadan gerek öteki türlü, burada o bölgede uçak uçuran İsrail’le belirli bir noktada çatışmasızlık düzeneği, tıpkı Amerikalılarla yaptığımız üzere, Ruslarla yaptığımız üzere olması gerekiyor. Suriye’de bizim Ruslarla, bu çok ağır çalıştırılmıştır, Rusların daha aktif olduğu devirde, Amerikalılarla, daha sonra İranlarla çatışmasızlık sistemimiz vardı. Artık bu düzeneğe aslında bir noktada İsrail’in de eklenmesi gerekiyor. Bunu temin edici alışılmış ki teknik yüzeyde temasların olması olağan.
“ÇATIŞMAZLIK SİSTEMİ KURULABİLİR”
Bizim prensipte mutabık kaldığımız, irade koyduğumuz, onay verdiğimiz konu şayet bir faaliyet yaparken bölgedeki aktörler, yalnızca İsrail değil, tekrar ediyorum, orada Rus askeri üssü var, Amerikalılar var, güneyde Ürdünlüler var, doğusunda Irak askeri adapları var. Bunların hepsiyle bir çatışmasızlık, yani bir uyum düzeneği içerisinde olmak, askeri operasyon yapılırken atılması gereken adımlardan biridir bu zati. Yani bu İsrail için geliştirilmiş özel bir sistem değil.
Normalleşme konusunu şöyle izah etmek lazım. Yani Suriye üzerinden Türkiye-İsrail olağanlaşmasını ve normalleşmemesini tanımlamak şu an itibariyle büyük ölçüde eksik bir bahis.
Zaten Cumhurbaşkanımızın iradesini o formda ortaya koydu. Biz ticari alakayı kesiyoruz, Büyükelçimizi geri çekiyoruz, Gazze’de ateşkes sağlanıp, insani yardımlar başlayana kadar.
“TRUMP, CUMHURBAŞKANIMIZA HÜRMET DUYUYOR”
Bizim Suriye’de vatandaş olarak kaybımız yok. 8 Aralık’tan itibaren alt yapı ve üs yapı tertipli orduya ilişkin vuruluyor. Bizim deklare ettiğimiz üs bölgemiz yok. Suriye’ye biraz saygılı olmamız gerekiyor. Onların da değerlendirmeleri duruşları değerli. Trump, Cumhurbaşkanımıza hürmet duyuyor. Cumhurbaşkanımızla kendisi ortasında özdeşlik kuruyor. Bizim önderimiz Sayın Cumhurbaşkanımızın ortaya koyduğu muvaffakiyetler, global önder oluşu, Trump üzere gerçek liderlik konusunda hassasiyet gösteren biri için örnek oluşturuyor. Cumhurbaşkanımızın da kendisine yönelik teveccühü var.
ERDOĞAN-TRUMP NE VAKİT GÖRÜŞECEK?
Liderlerin irade beyan ettiği bir mevzu. Ne vakit ve nerede olacağını şu an konuşuyoruz. Mümkün olan en kısa vakitte gerçekleşecek.
CAATSA YAPTIRIMLARI
Takılmamızın bir münasebeti vardı. Trump ve Cumhurbaşkanımızın görüşmesinden sonra başlatılan bir hareketin ivme kazandığını düşünüyorum. CAATSA bir kanun. Kanunda bir grup şeyler yapılması gerekebilir. Bu mevzuda hukukçular çalışıyorlar. ABD’deki yeni idare mevzuyu çalışıyorlar.
Bizim F-35 ile ilgili başlamış bir sürecimiz vardı. Şu ana kadar kazanılmış olan hakkımız olan hususlar var. Muhakkak firmalarınız burada üretimin modülü olmuş, onlar çıkarılmış. 2. süreç ise devam edecek miyiz, ne kadar devam edeceğiz buna bakılacak. Hava Kuvvetleri’nin bizlerin de katkısı ile oluşturacağı tehdit durumu verisinden sonra Cumhurbaşkanımıza sunulur. CAATSA’ya takılan yatırımlarımız da oluyor. Birtakım ana materyalleri yedek modülleri mühimmatı dışardan alınıyor, bunların içinde ABD’de de var.
