Gaziantep’te 4’üncü nesil kutnu kumaşı ustası Abdulkadir Mekki (65), şimdi 5 yaşındayken başladığı bu zanaatı bugüne kadar büyük bir özveriyle sürdürüyor.
Kutnu kumaşı ustalığının son temsilcilerinden Mekki, geçtiğimiz yıl, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca “Yaşayan İnsan Hazineleri Ödülü”ne de layık görülen ve mükafatını Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’dan aldı.
KUTNU KUMAŞI USTALIĞININ SON BİRKAÇ TEMSİLCİSİNDEN BİRİ
Atalarının müsaadeden giden Mekki, kutnu kumaşının yalnızca bir dokumacılık eseri değil, birebir vakitte bir milletin tarihini taşıyan sembol olduğunu vurguladı. Mekki, Selçuklular ve Osmanlılar periyodundan günümüze ulaşmış bir miras olan kutnu kumaşı ustalığının son birkaç temsilcisi kaldığını belirterek mesleğin yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu söyledi. Kutnu kumaşı ustası Mekki, mesleğin ölmemesi için takviye beklediklerini tabir etti.
“YÜZYILLARDIR KULLANILAN BİR KUMAŞTIR”
Kutnu kumaşının tarihi ile ilgili bilgi veren usta Abdulkadir Mekki, “Bu kumaşların çözgüsü ipek, atkısı pamuktur. Yüzyıllardır kullanılan bir kumaştır. Çin’den başlayarak Anadolu’ya, oradan Konya’ya, Selçuklular devrinde hem Konya’da hem de Suriye Selçuklularında (Şam, Humus, Halep) dokunmuştur. Daha sonra Antep’te bayanlar ve gençler bu işi meskenlerinde, köylerinde yaparak sürdürmüşlerdir. Kumaş üretiminde kullanılan malzemelerin her biri özel süreçlerden geçer. Bu işin yedi temel meslek kümesi vardır: Çözgü, boya, mezek, tasarım, taraklama, dokuma ve ütü-apre. Evvelce Gaziantep’te takakçılar ütü-apre işini yapardı, artık usta kalmadı. Kumaşlar kendi içinde de sınıflanır: Saten örgüler, bezayak örgüler ve alaca kümeleri. Saten örgüler düğün ve misafirlik kumaşlarda kullanılır” dedi.
“KUTNU KUMAŞI, SELÇUKLULAR VE OSMANLILAR PERİYODUNDAN GÜNÜMÜZE ULAŞMIŞ BİR MİRASTIR”
Geçmişte Osmanlı padişahlarının kutnu kumaşı kullandığını tabir eden usta Mekki, “Kutnu kumaşı, Selçuklular ve Osmanlılar periyodundan günümüze ulaşmış bir mirastır. Selçuklular devrinde bu kumaşa ‘Navra’ (daire anlamında) denirmiş. Südeymen’den esinlenilerek tasarlanmış. Osmanlı periyodunda kısa müddet Bursa ve Buldan’da da dokunmuş. Padişahlara ve şehzadelere kaftan olarak hazırlanmış. Daha sonra Gaziantep, Halep ve Kilis’te ustalar bu geleneği sürdürmüş. Biz esasen kumaş üreticisiyiz. Bugün Gaziantep’te öteki firmalar da bu işi yapıyor, sağ olsunlar. Kutnu kumaşı her alanda kullanılabilir zira bir ülkeyi temsil eder. Bayrak kumaşı, orduyu temsil eden sancak kumaşı, gelinlik kızların çeyizleri, bebeklerin zıbınları, konuklara serilen döşek ve minderler. Yöresel figürlerin birden fazla düğünlerde kullanılır. Her bölgenin kendine has kumaşı vardır. Bulgaristan ve Yunanistan’da bayanlar büstiyer ve şalvar yapar, Kütahya’da “mıhlama” tekniği uygulanır, Çınarcık’ta özel akış sistemleri vardır, Maraş ise “Maraş sırması” ile öne çıkar” sözlerini kullandı.
“GAZİANTEP’TE BU İŞİ HAKKIYLA YAPAN USTA SAYISI BEŞ PARMAĞI GEÇMEZ”
Mesleğin ölmek üzere olduğunu söyleyen usta Mekki, “Maalesef bu meslek unutulmaya yüz tutmuş durumda. Gaziantep’te bu işi hakkıyla yapan usta sayısı beş parmağı geçmez. Yeni jenerasyonda, mesela dokumacılık mühendisleri ortasında düğüm atmasını bilmeyenler var. Bu iş temelden öğrenilmesi gereken bir zanaat. Bu mevzuyu Cumhurbaşkanımıza, Gaziantep Büyükşehir Belediye Liderimiz Fatma Hanım’a, Ticaret ve Sanayi Odalarımıza ilettik. Dokuma alanında çağdaşlaşmaya muhtaçlık var. Bu meslek ortaokuldan itibaren eğitim sistemine entegre edilmeli. Evvelden biz hem okula masraf, hem de iş yerinde çalışırdık. Temelden öğrenmenin farkı büyüktür. Devletimiz bu işe takviye verirse, okulunu da açarız, müzesini de kurarız. Geçmişimizi geleceğe taşımak için elimizden geleni yaparız. Zira bu yalnızca bir dokumacılık sorunu değil; coğrafyamızda sayısız el sanatı var. Ve bu yalnızca Gaziantep’e has değil; Türkiye’nin her yerinde büyük ustalar bulunuyor” biçiminde konuştu.
“250 TL’DEN BAŞLAYIP 2 BİN 500 TL’YE KADAR ÇIKABİLİYOR”
Kutnu kumaşının fiyatı ile ilgili bilgi veren usta Mekki, “Eskiden ipek ve iplikler yerliydi, artık yurt dışından geliyor. Dolar arttıkça maliyet artıyor. Bugün saten örgüler perakende 700 TL civarında, meydaniye kümeleri 450-500 TL, kumaşlar genel olarak 250 TL’den başlayıp 2 bin 500 TL’ye kadar çıkabiliyor. 90 cm enindeki, hamam kültüründe kullanılan kumaşlar biraz daha kıymetlidir. Atkı ve çözgüde ipek fazlaysa fiyat da yükseliyor” diye konuştu.
