Hilal Öztürk – Uzmanların İstanbul’da yaşanan zelzelenin akabinde yaptığı açıklamalar başları karıştırmaya devam ediyor. Her biri sarsıntı konusunda “daha uzman” olduğunu söyleyen isimler, birbiriyle çelişen görüşlerini kamuoyuna açıklıyor. Her baştan bir ses çıkınca da “kakofoni depremi” oluşuyor. İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Maden Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Mustafa Kumral, bu “yorum kaosu”na ait Milliyet’e özel açıklamalar yaptı.
Deprem uzmanı kim?
Prof. Dr. Mustafa Kumral, her jeoloji mühendisinin zelzele uzmanı olamayacağını belirterek, “Nasıl ki her doktor her branştan anlamadığı üzere, her jeoloji mühendisi de sarsıntıdan anlayamaz. Jeoloji mühendisliği kısımları dört ana bilim kısmı altında toplanır ve bunların da alt üniteleri olarak 11 farklı uygulama alanı vardır. Bunlardan yalnızca genel jeoloji anabilim kolu altında bulunan “yapısal jeoloji” ve “tektonik” alanında çalışanlar sarsıntı konusunda uzmanlaşır. Geri kalan alanlarda çalışanların sarsıntı ana konusu değildir. Yalnızca yapısal jeoloji ve faal teknotik alanı, zelzele ve faylar üzerinde çalışır. Jeofizik mühendisliğinde ise sismoloji, sismik dalgalar ile ilgilenen uzmanlar zelzele ile ilgili bilim insanlarıdır” diye konuştu.
Bu alanda çalışan hocalar dışında kimseye prestij edilmemesi gerektiği ihtarında bulunan Kumral, “Konunun uzmanı olmayıp farklı gayelerle, ünlü olmak ismine, tanınan olmak için konuşanlara maalesef halkımız prestij ediyor. Meğer hususun uzmanı hocalarımız hatta çok başarılı genç arkadaşlarımız var” dedi.
‘Herkes konuşur’
Kumral, uzmanlık alanının madenler olduğunu belirterek, “Benim uzmanlığım zelzele değil lakin ben de dahil yeni mezun birini de çıkartsanız iki saat konuşur lakin hiçbir şey anlatamaz. Bu kavram karmaşasının nedeni bahsin uzmanları olan ve çalışmaları zelzele alanında uzman isimlerin görüşleri yerine farklı alanlardan insanların görüşlerinin medyada yer bulması” dedi.
Deprem alanında tek başına çalışma yapılmasının da gerçek olmadığını söz eden Prof. Dr. Kumral, ekip çalışması olması gerektiğini, jeoloji, jeofizik, geoteknik, jeodezi, fotogrametri üzere farklı alanlardan uzmanların ortak çalışma yapması gerektiğini vurguladı.
‘Yer üstüne odaklanmalıyız’
Mustafa Kumral, Türkiye’de artık fayların nerde olduğu, kırılıp kırılmayacağı tartışmalarından daha çok, sarsıntının yıkıcı tesirini ortadan kaldırmak için yer üstü çalışmalara odaklanmak gerektiğini söyledi. Kumral, “Şehir planlamacıları, mimarlar, mühendisler, ulaştırma uzmanlarını konuşturmalı, onları dinlemeliyiz. Artık nasıl önlem almamız gerektiğini, yapıların nasıl dönüştürülmesi gerektiğini konuşmamız lazım” sözlerini kullandı.
DEVİR DEĞİŞTİ, JEOLOJİ DE DEĞİŞTİ:
İleri teknikler kullanılıyor
“Jeoloji olumlu bilim olmadığı için yorumların ön plana çıktığı” tartışmasını da yorumlayan Prof. Dr. Kumral, şu değerlendirmelerde bulundu: “40 sene önce doktora gittiğinizde doktor göğsünü dinler, fiziksel yollarla denetim eder yani klinik muayene yapardı ve teşhis koyardı. Fakat artık kan analizi, ultrason, MR çektirmenizi istiyorlar. Jeoloji de bu türlü. Evvelce elimizde çekiç, pusula, sırt çantasıyla yere çıkar inceleme yapar, haritalar yapardık. Günümüzde ileri teknikler kullanılıyor. Yani olumlu bilim jeolojide de kullanılıyor. Jeofizik mühendisleri de olumlu bilimi ve teknolojiyi üst seviyede kullanırlar. Teknolojik aletsel çalışmalar var, uzaydan çekilen manzaralardan faydalanılıyor. Jeoloji müspet bilim değil tezi çağımızda hakikat değil.”
JAPONYA ÖRNEĞİ
Her baştan bir ses çıkmıyor
Türkiye’de her sarsıntıdan sonra yaşanan bu sorun Japonya’da yaşanmıyor zira doğrulanmamış bilgiler halkla paylaşılmıyor. Japonya’da özel bir danışmanlık firmasında afet risklerini indirgeme planlaması kısmında çalışan Geoteknik Mühendisi Dr. Seda Şendir Torisu, ülkedeki uygulamaları şöyle anlattı:
“Deprem, tsunami, tayfun, çok yağış üzere doğal afetlerle ilgili en süratli ve teknik açıklamaları Japonya Meteoroloji Ajansı (JMA) yapar. Zelzele kayıtları ve meteoroloji ile ilgili kestirimler için kullanılan aletler ve erken ihtar sistemleri de JMA tarafından yönetilir. Bu yüzden zelzelenin özellikleri, bir tsunami beklentisi var mı, halkın tahliyesi gerekiyor mu üzere açıklamaları onlar yapabiliyor. Yaygın bir takip sistemi ile bilimsel dataya dayalı ve uzman görüşleri ile desteklenmiş acil durum bilgilerini, yeniden kendi uzmanlık alanındaki bilgileri paylaşmak üzere yetkili kurumun uzmanları açıklamayı yapıyor.”
Uzmanlar konuşuyor
“Eğer bir programa bir uzman çıkacaksa da kendi uzmanlığı hakkında kendi yaptığı araştırmalara dair bilgileri paylaşabilir lakin bizde olduğu üzere ‘Şurada şu büyüklükte bir sarsıntı bekliyorum’ üzere yorumlar yapan akademisyenleri görmek mümkün değil” diyen Şendir Torisu, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Uzmanlık alanı dışında her bahse dair konuşan yorumcular gözlemlemedim, tam olarak o mevzu hakkında çalışması olan bir uzman yorumlama yapabilir.”
‘Kenchikushi’ olmak zor
Türkiye’deki mimar-mühendisin karşılığı Japonya’da “kenchikushi”. “Kenchikushi Yasası” kapsamında yetkilendirilmiş, kayıtlı ve lisanslı bir mesleksel unvan… Bu unvanı almak için hem yazılı hem çizim imtihanına giriliyor. Bu güç imtihanın yıllık muvaffakiyet yüzdesi yaklaşık yüzde 30. Yalnızca mimar ve mühendisler değil çalışanlardan kontrol firmalarına kadar herkes sertifikasyona tâbi tutuluyor. Üniversite mezuniyeti yetmiyor, o meslekte yetkinliğin de kanıtlanması gerekiyor. Bir proje denetimden geçip onaylanacaksa son onayı kesinlikle bu türlü bir yetkinliği almış kişinin yapması isteniyor. “Kenchikushi Yasası”na nazaran binaların kullanımı, yapı tipi, yüksekliği üzere özelliklerine bağlı olarak bu yapıları kimin tasarlayıp onaylayacağı belirlenmiş durumda. Kenchikushi sertifikaları 1. sınıf, 2. sınıf ve ahşap olmak üzere üç kümede toplanıyor.
