AYDIN HASAN- Türkiye’nin etraf denizlerindeki hak ve menfaatlerini korumak ve gelecekte denizlerdeki faaliyetlerinin çevresel tesirlerini daha âlâ değerlendirip, deniz alanlarından azami seviyede yararlanabilmek hedefiyle başladığı Deniz Mekansal Planlama (DMP) çalışmasında kesin evreye gelindi. Türkiye Deniz Mekansal Planlama Platformu tarafından oluşturulan harita ile Türkiye’nin denizdeki sonları bilimsel prosedür ve memleketler arası hukuk kurallarına nazaran belirlendi. Yunanistan ile Türkiye ortasında bir dizi ihtilafın bulunduğu Ege Denizi’nde ise ana karalar ortası ‘ortay hat’ hudut olarak alındı. Mavi Vatan haritasının devleti bağlayan resmi bir deniz yetki alanı sonu oluşturmadığı, bilimsel ve hukuka uygun bir çalışma olduğu belirtildi.
Son etaba geldi
AB’nin Mekansal Deniz Planlama Çalışmalarını yakından takip eden Türkiye; Ege ve Akdeniz’deki haklarının korunması için önlem alıyor. Türkiye’nin etraf denizlerindeki hak ve menfaatlerini korumak ve gelecekte denizlerdeki faaliyetlerinin çevresel tesirlerini daha düzgün pahalandırmak ve denizsel alanlardan azami yararlanabilmek emeliyle başlattığı Deniz Mekansal Planlama (DMP) çalışmalarının ilgili tüm kurumların katkılarıyla kesin kademeye geldiği öğrenildi.
AB ile uyumlu
Ankara Üniversitesi Deniz Hukuku Ulusal Araştırma Merkezi (DEHUKAM) tarafından oluşturulan harita, AB’nin denizle ilgili müktesebatıyla uyumlu olarak hazırlandı. Ankara Üniversitesi DEHUKAM Müdürü Dr. Mustafa Başkara, Milliyet’e yaptığı açıklamada şunları söyledi:
“Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin ilgili kurumları aslında geçmişten beri bir DMP çalışması yapıyordu. Biz de Merkez olarak, bu bahiste kimi ilgili bakanlıklarımızla ortak projeler yürüttük. DEHUKAM olarak bir inisiyatif alıp Türkiye Deniz Mekansal Planlama Platformu’nu kurduk. Bu platform çerçevesinde Türkiye’de deniz mekansal planlamasına bağın yürütülen projeleri, yetkili otoriteleri, mevcut mevzuat altyapısını ve deniz mekansal planlamanın temel ögelerine dair şimdiki bilgileri web sitemizde işledik. Web sitemizi en kısa müddette erişime açacağız. En dikkat alımlı birleşenimiz Türkiye Deniz Mekansal Planlama Platformu’nda harita. Paydaşlarla yapılan ve açık data kaynaklarına dayanan biçimde elde edilen bilgilerle bir harita çalışması ortaya konuldu. Karar alıcılara, araştırmacılara, yatırımcılara kritik bir müracaat kaynağı niteliği taşıyan bir çalışma kelam konusu. Haritanın dış sonları ehemmiyet arz ediyor. Sonuçta başka ülkelerin egemenlik alanlarıyla çakışma durumları da dikkate alınması gereken bir konu.
Karadeniz’de ihtilaf yok
Karadeniz’e bakıldığında Türkiye’nin geçmişten beri ilan etmiş olduğu, mevzuatımızda yer alan, Birleşmiş Milletler’e (BM) deklare edilen MEB bölgelerimizle teğe bir örtüşüyor ve bir ihtilafa bahis değil.”
Akdeniz’de deniz yetki sınırı
Başkara, “Akdeniz’e bakıldığındaysa KKTC ile 2011 yılında imzaladığımız mutabakat ile uyumlu. Tekrar Doğu Akdeniz’in geri kalanında BM’ye iletilen, koordinatlarla sonlandırılan 2019’da Libya Muahedesi ile koordinatları belirlenen Doğu Akdeniz’deki en batı hududumuzun da yansıtıldığı, yani devletimizin BM’ye deklare ettiği hudutlar dış hudut olarak belirlenmiş durumda” dedi.
Ege Denizi’nde ortay hat
“Ege Denizi’nde ana karalar ortası ortay sınırı hudut alındı” diyen Başkara şunları söyledi: “Uluslararası deniz hukukunun temel kuralları, milletlerarası mukavelelerin öngörmüş olduğu tahlil sistemleriyle uyumlu halde Türkiye ile Yunanistan ortasında ortay sınırı baz alarak Türkiye mekansal deniz planlaması çalışmasının dış sonunu belirlemiş durumdayız. Bu sonlar dahilinde farklı bölümlerin ulaşım alanlarının, arama alanlarının, araştırma alanlarının ve deniz güç kaynaklarından tutun da hidro karbon kaynaklarına kadar farklı alanların derc edildiği bir harita. Bu çalışma Türkiye’nin üç tarafını çevrileyen denizlerin ekonomik potansiyelinin, çevresel bedellerinin ve jeopolitik ehemmiyetinin farkında olarak Türkiye’nin mavi vatan vizyonunu bilimsel vizyon inşa etme eforunun somut bir göstergesi.
Sırada KKTC var
Türkiye deniz alanlarında bütüncül ve sürdürülebilir bir idare modeli geliştirerek mavi vatanı hem bugünkü hem de gelecekteki jenerasyonlar için korumak ve kalkınmasını hedeflemek noktasında böylesi bir çalışmayı inisiyatif olarak merkezimiz tarafından yürütmüştür. Bir sonraki adım merkezimizin, KKTC ile KKTC’nin mekansal deniz planlamasının çalışılmasıdır. Buna yönelik de hazırlıklarımız var.”
‘Resmi hudut değil’
“Bu Türkiye’nin deniz yetki alanlarının hudutlarını ortaya koyan bir harita değil” diyen Başkara, şöyle devam etti: “Bilimsel temellere dayanan ve mekansal deniz planlamayı ortaya koyan bir harita. Gelişmeye, değişmeye, güncellenmeye muhtaçtır. Teknolojik gelişmelerle, devletimizin gereksinimleriyle, kullanım alanlarının farklı gayelerle tekrar gözden geçirilmesi üzere durumlarla bu haritanın tekrar revize edilmesi, güncellenmesi mümkündür. Yani yaptık, kenara attık, sonuçlandı değil. Bu Türkiye’nin mavi vatandan daha güçlü formda faydalanmasının temellerini net formda ortaya bilimsel, akademik bir çalışma. Yunanistan ile ana karalar ortası ortay sınır çizimi tekniği, memleketler arası mukavelelerin de memleketler arası yargı kararlarının da bu meseleye makul tahlil olarak ortaya koymuş olduğu bir sistemdir. Biz deniz hukuku alanında faaliyet gösteren ulusal bir araştırma altyapısıyız. Merkezin mevzuya bakış açısı yalnızca Türkiye’nin gözüyle değil dünyadaki çalışmaların yıllara dayanan takip edilmesinin ortaya koymuş olduğu tecrübeyi yansımaktadır. Haritaya bunun yansıması da, memleketler arası hukukun gereği olarak ana karalar ortası ortay sınır çizimi şeklinde tezahür etmiştir.”
Koordinasyon Kurulu ihdas ediliyor
Denizler için bir master plan özelliği olan DMP, denizlerin hangi gayeyle ne formda kullanılacağı da belirlenmiş oluyor. DMP çerçevesindeki bahislerin devlet kurumları nezdinde daha düzgün yönetilmesi gayesiyle Cumhurbaşkanlığı himayesinde ve Dışişleri Bakanlığı eşgüdümünde “Kurumlararası Koordinasyon Kurulu” ihdas edileceği öğrenildi. Bunun yanı sıra KKTC’nin de DMP ilanına yönelik Türkiye ile eşgüdüm içinde benzeri nitelikte çalışma yürüttüğü belirtildi.
