MELTEM GÜNEŞ- Bakanlığın 2024 Yılı Yatırım İzleme ve Kıymetlendirme Raporu’nda, global iklim değişikliğinin tesirleri ile son periyotta artan kum ve toz fırtınalarına karşı yapılan çalışmalara yer verildi. Rapora nazaran, “Fırat-Dicle Havzaları Kum ve Toz Kaynak Alanlarının Değişimlerinin İncelenmesi Projesi” için 3,5 milyon TL bütçe ayrıldı. Kum ve toz fırtınalarının bilhassa kurak ve yarı kurak alanlarda meydana geldiği ve taşınan hususun büyüklüğüne nazaran bölgesel yahut hudut aşan tesire sahip olduğu söz edilen raporda, bunun sağlıktan ulaşıma kadar birçok bölümü ve topluluğu etkilediğine dikkat çekildi.

İran’ın iddiası

Kum ve toz fırtınalarının, dünya genelinde değerli bir etraf olayı olmasına rağmen; şiddeti, sayısı, kaynak alanları, oluşum sebepleri ve kestirimleri konusunda belirsizlikler bulunduğu, bilimsel çalışmaların kapsayıcılığı ve ölçeğinin sıkıntıları çözmede yetersiz kaldığı vurgulanan raporda, “İran tarafından, bu belirsizlikler ve yetersizliklerden beslenilerek, ülkemizde yapılan barajların Suriye ve Irak’ta yeni toz kaynak alanlarının oluşmasına sebebiyet verdiği tabir edilmektedir” denildi. Kum ve toz fırtınaları projesi ile Fırat-Dicle Havzası’nda İran’ın savlarına ve ileride oluşabilecek “mesnetsiz” emsal savlara karşı bilimsel bir altlık ile karşılık verilmesinin amaçlandığı kaydedildi. Proje ile kum ve toz fırtınaları kaynak alanlarının değişiminin arazi, atmosferik ve sosyo-kültürel üzere çok istikametli bakış açısıyla incelenmesinin sağlanacağı söz edildi.

Hangi barajlar var?

Geniş bir alana sahip Fırat ve Dicle Havzası’nın güneyinde Suriye, Irak ve İran toprakları yer alıyor. Türkiye tarafında Fırat ırmağı üzerinde Keban, Karakaya, Atatürk, Birecik ve Karkamış olmak üzere 5 adet baraj yer alıyor. Dicle ırmağı üzerinde ise Devegeçidi, Ilısu, Batman, Dicle, Kralkızı ve Garzan olmak üzere 6 baraj bulunuyor.

Sebebi terk edilen tarım arazileri

Bakanlığa bağlı Çölleşme ve Erozyonla Çaba Genel Müdürlüğü’nün 2001-2019 ortasındaki değişimleri değerlendirdiği çalışmasında, 18 yıllık periyotta Irak, Suriye ve İran’da meydana gelen bozulumun büyük çoğunluğunun terk edilen tarım alanları ile çöl alanlarında meydana geldiği tespit edildi. Çölleşme eğilimindeki alanların büyük kısmının Suriye sonları içerisinde yer alan ve terk edilen tarım alanlarının ağır olduğu bölgelerde, yeşillenme eğilimindeki alanların ise her iki ırmağın birleşerek beslediği kısımda ağırlaştığı görüldü.