Panik, denetimsiz davranışlara yol açabiliyor

İstanbul’da 23 Nisan günü meydana gelen zelzele, sadece binaları değil, bireylerin ruh sıhhatini da sarstı. Zelzelenin akabinde İstanbul genelinde birçok kişi panik atak, nefes darlığı, çarpıntı, baş dönmesi ve travmaya bağlı düşmeler üzere nedenlerle sıhhat kurumlarına başvurdu. Uzmanlar, zelzelenin yalnızca fizikî değil, birebir vakitte ruhsal tesirleriyle de çaba edilmesi gerektiğine dikkat çekiyor. Uzm. Psikolog Dursun, deprem gibi beklenmedik afetlerde insanların doğuştan gelen “savaş ya da kaç” yansısının devreye girdiğini belirtiyor. Bu reaksiyon kalp atışlarının hızlanmasına, nefes darlığına, titremeye ve denetimsiz davranışlara neden olabiliyor. “Korku duygusu çok doğal ve sağlıklı bir yansıdır. Lakin bu dehşetin paniğe dönüşmesi hem kişinin hem de etrafındakilerin hayatını riske atabilir,” diyen Dursun, 23 Nisan günü yaşanan olayın bunun en açık örneği olduğunu tabir ediyor.

Yaralanmaların birden fazla yüksekten atlamaya çalışırken yaşandı

Uzm. Psikolog Dursun, son depremdeki yaralanmaların bireylerin panikle hareket etmesinden kaynaklandığını belirterek şu ikazda bulundu: “Sarsıntı sırasında en inançlı yer, yapı içindeki korunaklı noktalardır. Lakin birçok kişi kaygı ve panikle balkonlardan atladı ya da merdivenlere yöneldi. Bu davranışlar fizikî olarak daha büyük tehlikelere neden olabilir. Birinci reaksiyon refleksinin eğitimle değiştirilmesi gerekiyor.” Panik bozukluğu olan bireylerde zelzele üzere ani gelişen olaylar atakları tetikleyebiliyor. Uzm. Psikolog Dursun, bu durumun ani terleme, göğüs sıkışması, baş dönmesi, bayılma hissi, denetim kaybı ya da mevt korkusu üzere belirtilerle kendini gösterdiğini vurguluyor. Bu belirtilerin yalnızca panik atak kaynaklı olduğunu anlamak, kişinin “kalp krizi geçiriyorum” üzere yanlış niyetlerle daha fazla kaygıya kapılmasını önleyebilir.

Psikolojik dayanıklılık, afetlere karşı en değerli kalkan

Uzm. Psikolog Tuğçe R. Tuncel Dursun, afetlerin ruhsal tesirlerine karşı hazırlıklı olmanın en az fizikî hazırlık kadar kıymetli olduğunu belirtiyor. Sarsıntı öncesinde ve sonrasında ruhsal birinci yardımın ehemmiyeti giderek artarken dayanıklılığı güçlendirmek için bireylerin gerilim idaresi, nefes antrenmanı ve gevşeme teknikleri üzere prosedürleri öğrenmesi öneriliyor. Kendinizi tanımak, ne vakit profesyonel takviye almanız gerektiğini bilmek en güçlü savunma düzeneği.

Panik denetimi için uygulanabilecek yöntemler

Deprem üzere yüksek gerilimli anlarda bireylerin ruhsal dayanıklılıklarını devreye sokmaları büyük değer taşıyor. Uzm. Psikolog Dursun, panik halini denetim altına almak için şu tekliflerde bulunuyor:

-Nefesinize odaklanın: Burnunuzdan derin nefes alıp ağzınızdan yavaşça verin. Bu, bedeninizi sakinleştirir.

-Düşüncelerinizi yönetin: “Şu an güvendeyim”, “Bu bir panik atağı, geçecek” üzere olumlu iç konuşmalar yapın.

-Dikkatinizi dış dünyaya yönlendirin: Etrafınızdaki objeleri saymak ya da fizikî olarak hissettiklerinize odaklanmak sizi gerçeklikte meblağ.

-Fiziksel güvenliğe odaklanın: Panik anında kaçmak yerine bulunduğunuz yerde inançlı bir alana geçmeye çalışın. Camdan atlamak ya da merdivenlere yönelmek tehlikelidir.

Çocuklar da yetişkinler kadar etkileniyor

Deprem üzere doğal afetlerden çocuklar da epey etkileniyor. Çocukların yaşadıkları travmaları farklı yollarla dışa vurduklarına dikkat çeken Uzm. Psikolog Dursun aileleri şu formda uyardı:

-Açıklama Yapın: Depremin ne olduğunu sade ve anlaşılır bir lisanla anlatın. “Korkmuş olman çok normal” üzere cümleler kurarak hislerini doğrulayın.

-Güven Duygusu İnşa Edin: “Ben yanındayım, birlikte güvendeyiz” üzere cümleler, çocuğun zihin haritasında tehdit algısını hafifletir.

-Oyunla İşleyin: Çocuklar için travmatik olayları oyun yoluyla söz etmek güzelleştirici bir yoldur. Kolay oyuncaklarla sarsıntı senaryoları kurgulamak yararlı olabilir.

-Rutinlere Dönüş: Günlük ömür rutinlerini süratle geri kazandırmak çocuğun denetim hissini pekiştirir.

Deprem sonrası ruhsal belirtiler hafife alınmamalı

Depremin akabinde kimi bireylerde uykusuzluk, kâbus görme, çok irkilme, daima zelzele olacakmış üzere bir his ya da toplumsal hayattan çekilme üzere durumlar gelişebilir. Uzm. Psikolog Dursun, bu tür belirtilerin travma sonrası gerilim bozukluğuna işaret edebileceğini, bu durumda kesinlikle bir uzmana başvurulması gerektiğini vurguluyor. Sarsıntı anında yanlış bilgiye kapılarak hareket etmek kaosa neden olabilir. “Özellikle toplumsal medyadaki teyitsiz bilgiler bireylerin dert seviyesini artırıyor. Bilgiyi gerçek kaynaktan almak ve emniyetli yönlendirmelere kulak vermek büyük fark yaratır” diyen Uzm. Psikolog Dursun, bireyleri bu bahiste dikkatli olmaya çağırıyor.

Ruhsal takviye, afet sonrası düzgünleşme sürecini hızlandırıyor

Toplumda sarsıntı üzere travmatik olaylardan sonra duygusal takviye arayışı giderek artıyor. Uzm. Psikolog Tuğçe R. Tuncel Dursun, “Konuşmak, paylaşmak ve takviye almak kişinin ruhsal düzgünleşme sürecini önemli ölçüde hızlandırır,” diyerek bilhassa çocuklar, yaşlılar ve hassas bireyler için bu sürecin profesyonel dayanakla yürütülmesinin ehemmiyetine dikkat çekiyor.