Avrupa ülkeleri ile Türkiye ortasında Covid 19 Pandemisi sonrası patak veren ve iş dünyasından eğitime kadar bir çok alanda badirelere neden olan Shengen vize sorunu yeniden ortada kaldı. Avrupa Parlamentosu’ndan (AP) da üye ülkelere “kapasite artırma” daveti yapılmasına karşın vize kosunda karşılıklı adımlar atılması gerektiğine vurgu yapıldı.
AP Türkiye Raportörü Nacho Sanchez Amor, Türkiye’nin tıkanan AB’ye iştirak süreciyle ilgili bir gelişme sağlanmadığını belirterek, “AB üyeliği için kestirme yol olmadığına” dikkat çekti. 2023 ve 2024 yıllarını kapsayan Türkiye ve AB çerçevesindeki gelişmeler ışığında hazırlanan Türkiye raporu hakkında konuşan Sanchez Amor, Türk medyasında yer alan ‘Askeri gücümüz Avrupa Birliği üyeliğinin kapılarını açıyor’ haberlere dikkat çekerek, üyeliğin aday ülkelerin demokratik standartlarıyla ilgili olduğunu vurguladı.
Türkiye’nin AB üyeliğinin “herhangi bir jeopolitik, askeri yahut stratejik değerlendirmeye dayanarak gerçekleşmeyeceğini” belirten Sanchez, “Üyelik demokrasiyle ilgilidir. Ülkelerdeki demokratik standartların düzeyini araştırmalı ve değerlendirmeliyiz” tabirine yer verdi. AP raportörü Sanchez Amor’un basın toplantısı akabinde Avrupa Parlamentosu’nda yapılan oylamada, 27 sayfalık Türkiye raporu 367 oy ile onaylandı. 74 parlamenter aleyhte oy verirken, 188 parlamenter ise çekimser kaldı.
Raporda “Türkiye’nin AB’ye iştirak sürecinin mevcut şartlarda yine başlatılamayacağını yinelemekte ve Türk hükümeti ile AB kurumları ve Üye Devletlerini, şu anda dondurulmuş olan iştirak sürecinin ötesinde, daha yakın, daha dinamik ve stratejik bir paydaşlık istikametinde çalışmaya devam etmeye çağırmaktadır” sözlerine yer veriliyor.
‘Kötüye kulanılıyor’
Katılım müzakereleri 2005 yılında başladı, lakin 35 fasıldan yalnızca 16’sı müzakereye açıldı ve yalnızca “Bilim ve Araştırma” faslı süreksiz olarak kapatıldı. AB-Türkiye bağlantılarında üst seviye diyaloglar yoluyla kaydedilen ilerlemeye karşın, AB Kurulu Haziran 2018’de yeni fasılların açılmasını reddederek, iştirak müzakerelerini dondurdu. Raporda, vize serbestisi için gerekli 72 kriterin son kalan 6 hususunun tamamlanması halinde sürecinin tekrar başlayabileceği belirtildi. Türk vatandaşlarının, talepteki besbelli artış ve sistemin berbata kullanılması korkusu nedeniyle vize taleplerinde meselelerle müsabakasından hüzün duyulduğu belirtildi. Vizelere erişimin güzelleştirilmesine dair siyasi kararlılık iletisi verilen evrakta, Türkiye ve AB’ye “teknik ve idari engeller” için “yoğun efor gösterilmesi” davetinde bulunuldu.
Ret oranı yüzde 16 fakat randevu almak çok zor
Türk vatandaşlarının Schengen vizesi almakta karşılaştığı zorluklar nedeniyle Türkiye ve AB üyesi ülkelerle ikili temaslarını sürdürse de bunların alana olumlu yansıması şimdi hissedilmiş değil. AB’nin datalarına nazaran 2022’de Türkiye’den Schengen vizesi için 778 bin 409 müracaat yapıldı. Bunlardan, 504 bin 220’si çok girişli olmak üzere 645 bin 842 müracaata olumlu karşılık verildi. Bu da ret oranının yüzde 15.7 olduğuna işaret ediyor. AB’nin geçen yıl yayınladığı son istatistiklere nazaran ise 2023’te Türkiye’den Schengen vizesi için 1 milyon 55 bin 885 müracaat yapıldı. Bunlardan, 612 bin 841’i çok girişli olmak üzere, 867 bin 646’sına olumlu karşılık verildi. Yani yüzde 16.1 oranında ret verildi. BBC Türkçe’ye konuşan bir AB yetkilisi, 2023’te, Schengen vizesi alarak yasal yollarla giriş yaptıktan sonra iltica müracaatında bulunan 103 bin Türkiye vatandaşı tespit edildiğini söyledi.
Ret oranları düşük görüse de Schengen vizesi almak isteyen Türk vatandaşlarınım en büyük problem aracı firmalara yapacakları müracaat için vize randevusu bulamamaları. AB genelinde bütün ülkeler aracı ülkeler vasitası ile Schengen vizesi veriyor. Vize müracaat randevuları ülkelerin talimatları konusunda açılıyor. Randevu sayısı ülke temsilcilikleri tarafından belirleniyor. Randevular açıldığında çabucak almak gerekiyor. Hal bu türlü olunca eğitim ve iş hedefli vizeye gereksinim duyanlar müracaat yapamıyor.
Yüzde 20 artıyor
Randevular açıldığında birtakım aracıların toplu alım yaparak daha sonra bu randevuları, VIP sıra ismi altında ekstra fiyatlarla sattıkları argüman ediliyor. Vize aracı kurumları ise her yıl Schengen vize talelibinin yüzde 20 oranında artmasına karşın, randevu sayısının birebir kaldığını, AB ülke temsilciliklerdeki vize kısmında çalışan sayısının da son 5 yılda neredeyse hiç artmadığından şikayetçi.
Dışişleri’nden AP’ye tepki
Dışişleri Bakanlığı, AP Genel Kurulunun kabul ettiği 2023-2024 Türkiye Raporu’na reaksiyon gösterdi. Açıklamada şunlar kaydedildi: “Terör örgütlerine ve Türkiye zıtlığını varoluş nedeni haline getirmiş, ülkemizdeki siyasi dinamikler, dış siyasetimiz ve Sayın Cumhurbaşkanı’mızın (Recep Tayyip Erdoğan) Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) ziyaretine yönelik mesnetsiz değerlendirmelerini reddediyoruz” denildi. Açıklamada, gelecek devirde, Türkiye’nin AB’ye iştirak süreci dahil AB ile münasebetlerinin karşılıklı fayda temelinde sürdürülmesi için AP’nin üzerine düşeni yapmasının beklendiği aktarıldı. ● ANKARA Milliyet
‘Ankara Anlaşması’ndan doğan hakkımız var’
ASENA YATAĞAN Ankara – Milliyet’e konuşan uzmanlar ise, Türk vatandaşlarının Ankara Mutabakatından kaynaklanan vize muafiyeti olduğunu lisana getirdi.
Kocaeli Üniversitesi Öğretim Üyesi, AB Uzmanı Prof. Dr. İrfan Kaya Ülger: Şu an hukuken müzakere yapan ülke statüsündeyiz lakin fiilen müzakereler kilitlenmiş durumda. AB ile ilgilerimizde vize konusunda konut ödevleri var. AB 72 tane kriterin yerine getirilmesi halinde Türk vatandaşlarına Avrupa Schengen bölgesinde vize muafiyeti sağlayacağını kabul etti. Bugüne kadar Türkiye bunların 66’sını yerine getirdi. 15 Temmuz 2016’dan beri kalan kriterler konusunda ilerleme sağlanamıyor. Bunların en kıymetlisi terörle uğraş yasasında değişiklik yapılması. Avrupa, Türk Ceza Kanunu’ndaki terör tarifinin revize edilmesini istiyor. En kıymetli uyuşmazlık, tıkanma bundan kaynaklanıyor. Ulusal güvenlik kaygıları, tasaları sebebiyle bu mevzuda adım atabilecek durumda değiliz.
Vize muafiyeti
Avrupa tarafı bize vize kolaylığı isimli bir düzenek önerdi. Yani tüm vatandaşlara değil de belirli kümelere vize muafiyeti formunda. Ancak bir bütün olarak baktığımızda 90 gün vadeli vize muafiyeti sağlanması için yasa değiştirilmesi isteniyor. Vize muafiyeti Schengen ülkelerinde 90 gün mühletle kalma hakkı veriyor. Yani özgür deveran değil. Özgür sirkülasyon fakat tam üye olduktan sonrası için.
Ankara Muahedesi çerçevesinde Türk vatandaşlarına sağlanan bir ekip haklar, imtiyazlar var. Bunları ileri sürerek Avrupa ülkelerinde kazanılmış hakları gündeme getirerek tüzel açılım yapılması mümkün.
Dumlupınar Üniversitesi Milletlerarası Bağlantılar Kısmı Lideri Prof. Hüsamettin İnaç: Ankara Mutabakatından kaynaklı bizim bir vize serbestisi imkanımız var. 2005 yılında Türkiye müzakerelere başladı. Müzakereleri şekillendiren dokümanda Türkiye’ye derogasyon dediğimiz istisnalar uygulandı. Yani Türkiye AB üyesi olsa bile 7 sene kendisine vize serbestisi verilmeyecek. 2016’da imzalanan göçmenlerin geriye gönderilmesi muahedesi da bunu birebir vakitte içeriyor. Geri göndermede 75 husustan bahsediliyor ve Türkiye bunlardan aşağı üst 71-72’sini yerine getirdi. Bu da getirmek istemediği hususlar. Türkiye’deki terör ve terörist tarifi. Türkiye’nin 2008’de ortaya konulan AB Mahallî İdareler Şartı’nı kabul etmemesi. Lokal idarelere çok özerklik sağlanarak Türkiye’nin üniter yapısının bozulması üzere talepler Türkiye’nin kabul edemeyeceği talepler. Hasebiyle bunlar olmadığı için vize özgürlüğü tahlilsiz durumda.
AP’den vize serbestisine sorumluluk hatırlatması
Güldener Sonumut – Avrupa Parlamentosu’nun (AP) her yıl Avrupa Komisyonu’nun Türkiye raporuna yönelik olarak kaleme aldığı ülke raporu onaylandı. Türkiye raportörü Nacho Sanchez Amor tarafından kaleme alınan raporda, vize serbestisi konusundaki ıstıraplara değinilerek, gerek Ankara’nın gerekse Brüksel’in sorumlulukları hatırlatılarak karşılıklı adım atma davetinde bulunuldu.
Nitekim Türkiye’de vatandaşların Schengen vizesi almakta çektikleri zahmet malum. Bununla birlikte Ankara’nın vize serbestisi hakkına sahip olması için, başta terörle gayret ve kısa ismi KVKK olan şahsî dataların korunmasına yönelik düzenlemelerin AB standartlarına getirme taahhüdü olmak üzere 6 eksik kriteri yerine getirmesi gerekiyor. AB cephesinde ise Türkiye’de Schengen vizesi verme hizmetinde bulunan AB elçilik ve konsolosluklarının da kapasitelerini artırmaları gerekiyor. Gerçekten raportör de davetini yalnızca Ankara’ya yönelik olarak değil, AB ülkelerine yönelik olarak da ifade ediyor.
Türk Dışişleri Bakanlığı ile Türkiye’de mukim öğrenciler ve iş adamları, vize müracaat mühletleri, randevuların doluluk oranı ile yapılan müracaatlara yönelik ret oranından şikayetçi. Lakin Avrupa Komisyonu’nun göç ve içişleri genel müdürlüğünün 2023 yılına yönelik olarak yayınlanan datalarına nazaran Türkiye’ye yönelik ortalama ret oranı yaklaşık yüzde 16 civarında. En çok ret veren ülkeler ortasında yüzde 42 ile Estonya, yüzde 39 ile Danimarka ve yüzde 35,8 ile Letonya öne çıkıyor. AB’nin Ankara temsilciliği, vize randevularında yaşanan sorunlar ile süreç hacmi konusunda yazılı bir açıklamada bulunarak, Türkiye’de Schengen vizesi vermeye yetkili elçilikler ve konsolosluklardaki işçi sayısı ile süreç hacminin 2020 öncesi, yani pandemi öncesi düzeyine geldiğini açıklayarak bu konuda Türk kamuoyunda yer alan tenkitleri yanıtladı.
İstatistiksel olarak, Türkiye’de Schengen vizesi vermeye yetkili diplomatik kuruluşların işçisinde bir artış yaşandı ve eksiklikler 2020 yılına nazaran telafi edildi. Lakin 2019 yılı temel alındığında, Türkiye’de Schengen vizesine müracaatta bulunanların sayısı da 2019 yılına nazaran önemli oranda artmış durumda. Bu çerçevede, Türkiye’nin vize serbestisi hakkına sahip olmak için 72 kriterden 66’sını yerine getiren Ankara’nın son 6 kriteri yerine getirmesi halinde AB’nin taahhütlerini yerine getireceğini tabir eden AP Türkiye raporu, AB ülkelerinin de Türkiye’de artan vize talebine yönelik süreç hacmini karşılamak hedefiyle imkan ve yeteneklerini artırma davetinde bulunuyor.
