Cumhurbaşkanlığı Sağlık Politikaları Kurulu üyesi ve Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji Anabilim Kısmı’ndan Prof. Dr. Hasan Türkez ve İngiltere’deki Kings College London ile İsveç’teki dünyaca ünlü Karolinska Enstitüsü’nde araştırmalarını sürdüren Prof. Dr. Adil Mardinoğlu’nun önderliğinde, 4 yıldır üzerinde çalışılan bu yeni moleküllerin hastalarda denenmesi için Faz 1 çalışmalarına bu yıl içinde başlanacak. Alzheimer’da nöronlardaki hiperaktiviteyi önleyerek semptomları değil hastalığın kendisini uygunlaştırmayı sağlayacak ilaç, Parkinson, ALS yahut Huntington hastalığı üzere şimdi tedavisi olmayan hastalıklarda da tesirli olabilecek. Prostat kanserinde tesirli olacak molekül, metastazları ve tedavilere direnci önleyecek. Kas erimesinde kullanılacak ilaç ise dünyada birinci defa yalnızca kas kaybının önlenmesinde değil, yeni kas kütlesinin oluşmasını tetikleyen sistemlerde tesirli olacak. 3 yıl sonra dünya global ilaç pazarında Türk markası olarak yerini alması hedeflenen ilaçların geliştirildiği laboratuvarları ilk kez Demirören Haber Ajansı (DHA) görüntüledi.

‘BU ÜLKEYE BORCUMUZU ÖDÜYORUZ’

Yeni ilaçların milletlerarası patentleri alındı ve alanında dünyanın en tesirli bilim yayınlarında araştırma makaleleri de yer aldı. Türkiye’de birinci kere sistem biyolojisi ve yapay zekâ temelli prosedürlerle geliştirilen bu üç yeni ilaç adayı, İstanbul Ataşehir’de kurulan Trustlife laboratuvarlarında geliştirildi. Trustlife, bunlar dışında 10 farklı hastalıkta daha ilaç geliştirme projeleri yürütüyor. İngiltere’deki Kings College London ve İsveç’teki dünyaca ünlü Karolinska Enstitüsü’nde araştırma laboratuvarları bulunan ve tıpkı vakitte İsveç Kraliyet Teknoloji Enstitüsü’nün İnsan Protein Atlas Programı’nda Eş Proje Yürütücüsü olan Prof. Dr. Adil Mardinoğlu ile Cumhurbaşkanlığı Sağlık Politikaları Kurulu üyesi ve Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji Anabilim Kısmı’ndan Prof. Dr. Hasan Türkez, önümüzdeki aylarda birinci insan denemelerine başlanacak ilaçların, dünya pazarı için de birinci olduğunu kaydetti. İkisi de devlet parasız yatılı okullarında okuyan ve ‘bu ülkeye borcumuzdu’ dedikleri yerli ilaç hayallerinde sonuca çok yaklaştıklarını kaydeden Prof. Dr. Hasan Türkez, “Adil Hoca da ben de ikimiz de devlet parasız yatılı okullarında okuduk. Devletin sağladığı bu imkanları hiçbir vakit unutmadık. Hayalimiz, Anadolu topraklarından çıkmış olan bir fikrin, insanlığa hizmet edecek bir ilaca dönüşmesiydi. Bugün bu hayale çok yaklaştık. Önümüzdeki 3-4 yıl içerisinde bu süreci tamamlayabilirsek, global markette Türkiye emekli ve Türkiye adresli global bir ilacı raflarda görebileceğiz” dedi.

‘DÜNYADA DAHA EVVEL HİÇ ÇALIŞILMAYAN DÜZENEKLERİ HEDEFLİYOR’

Prof. Dr. Adil Mardinoğlu, global ölçekte yaklaşık olarak 20 milyar dolarlık bir pazara hitap edecek bu üç yeni ilacın, First Thing Class (FIC) yani daha evvel dünyada hiç kimsenin bu düzenekler üzerinde çalışmadığı moleküller olduğunu kaydederek “Bu manada bizim moleküllerimiz bu düzenekleri hedefleyen dünyadaki birinci moleküller olacak. İnsan verilerinin çok düzgün bir halde harmonize edilmesi ve yorumlanması ile birlikte bulduğumuz bu sistemler, hem ilaçların tesirli formda geliştirilmesini, hem de ileriki devirde Faz 1, Faz 2 ve Faz 3 çalışmalarında muvaffakiyet talihini çok önemli artırıyor. İlacın son esere dönüşmesi, yani raflardaki yerini almasındaki süreyi de çok önemli manada kısaltmış oluyoruz. Yani baştan gömleğin düğmelerini gerçek ilikleyerek yeni bir ilacın piyasaya çıkmasındaki 15 yıllık süreyi yarı yarıya düşürüp 6-7 yıla düşürüyoruz. Şu an 4 yıl geride kaldı, önümüzdeki 3 yıl içerisinde eserlerimizin Faz çalışmaları tamamlayarak raflarda olmasını hedefliyoruz” dedi.

KAS ERİMESİNE SON VERECEK FORMÜL

Alzheimer, kas erimesi ve dirençli agresif prostat tümörlerinde hala çok aktif tedavilerin olmadığına da dikkat çeken Prof. Dr. Mardinoğlu, FIC yani evvelce bu alanda geliştirilmeyen bir ilaç olduğu için, mevcut tedavilerden cevap alamayan hastalara umut olacağını kaydetti. Kas erimesinin yalnızca yaşlılıkta değil, zayıflama iğneleri olarak bilinen ve obezite tedavisinde kullanılan ilaçların da önemli kas erimelerine neden olduğunu kaydeden Prof. Dr. Mardinoğlu, “GLP 1 agonisti dediğimiz iştah kesici bu iğne/ilaçların kullanılmasında önemli kas erimeleri görülüyor. Bireylerin iştahının azalması ile birlikte hem kaslarda, hem yağ dokusunda erime ve kas dokusunda da geri döndürülemez bir kayıp yaşanıyor. Bunun önüne geçmek büyük klinik bir sorun. Bizim geliştirdiğimiz formül bu alanlarda tesirli halde kullanılacak” diye konuştu. Dünyada yaklaşık 15 milyon prostat kanseri, 60 milyonun üzerinde Alzheimer ve 55 milyondan fazla da kas erimesinden mustarip bir nüfus olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Hasan Türkez ise bayanlarda 50, erkeklerde 60 yaştan itibaren kas kaybının yaşanmaya başladığını vurguladı.

TÜMÖRÜ BÜYÜTEN ENZİMİ ENGELLEYECEK

Prof. Dr. Türkez, metastatik yani bedene yayılmış tümörlerde dahi tesirli olacak prostat kanseri ilacının kanser kan damarları üzerinden bedene yayılımını sağlayan yolakları da engelleyici özeliğine işaret ederek geliştirilen yeni ilacın var olanlardan farkını ise şu biçimde anlattı: “Kanser hücreleri büyürken birbirleriyle irtibat halinde büyümeyi çok severler. Bizim maksadımız burada kanserin büyümesini sağlayan bir enzimin özel olarak baskılanması ve aktivitesinin engellenmesi. Bu, tümörün muhakkak bir etrafın dışına çıkmasını da önlüyor. Yani bizim ilacımız, hem şu an kullanılan hormon tedavilerine karşı gelişen direnci alt tiplerde sergilemiyor, hem de birebir vakitte tümörün büyümesini sınırlayıp denetimli bir tedavi imkanı sağlıyor. Bu da metastatik olgularda dahi tesirli olabilecek bir formül sunuyor.”

HEDEF ALZHEİMER; UMUT, PARKİNSON, ALS VE HUNTİNGTON

Alzheimer’da kullanılan mevcut ilaçların genelde plak oluşumunu önleyici tesire hedeflendiğini ve bunun da hastalığın belirtilerinde (semptomatik) yarar sağlarken, hastalığı iyileştiremediğini vurgulayan Prof. Dr. Türkez, yeni ilacın, olayın asıl nedeni olan nöronlardaki hiperaktiviteyi hedeflediğini söyledi. Prof. Dr. Türkez, konuşmasını şöyle sürdürdü: “Şu an hastalarda kullanılan ilaçlar, asıl amaç olan nöronal canlılığı sağlayamıyor. Biz yeni molekülümüz üzerinde çalışırken amaç tahlillerinde şunu fark ettik: Nöronlarda bir hiperaktivite kelam konusu. Nöronların birbiriyle haberleşmek için kullandığı hususlar, nöronlarda çok elektriksel bir değişim yaratıyor. Aslında bunun azı da birçok da ziyanlı. Aşikâr bir istikrarda tutulması gerekiyor. Bizim molekülümüz bu dengeyi sağlamak konusunda çok başarılı oldu. Yalnızca Alzheimer’da değil, ALS’de, Parkinson’da ve Huntington hastalıklarında da benzeri hiperaktiviteyi görüyoruz. Bu nedenle öbür nörodejeneratif hastalıklarda da başarılı olabilir. Dünya için nitekim büyük ses getirici ve tesirli bir molekül olacağını düşünüyorum.”

YENİ KAS OLUŞUMUNU TETİKLEYEN BİRİNCİ İLAÇ

Özellikle yaşlılıkla bir arada görülen, ayrıyeten obezite tedavisi sonrası çok kilo vermenin akabinde gelişen kas erimesinde tesirli olan ilacın ise dünyada birinci defa yeni kas oluşumunu da sağlayıcı tesiriyle öne çıkacağını kaydeden Prof. Dr. Türkez, “Bu laboratuvarda, kas erimesini bloke edici ve yalnızca bloke etmekle kalmayıp tersine kas kütlesini artırıcı bir düzenek üzerinde çalıştık. Zira kas hücrelerini tekrar programlanmasını sağlayan anahtar maksatlara yönelik bir aktivatör geliştirdik. Bu maksatlarla yaşlanmada bırakın kas kaybına yahut kas kütlesinin gücünün azalmasına, mevcut kas kütlesini beslenme ve diyet, idman olmaksızın dahi artırma potansiyeli olan bir molekül bulduk” dedi.

‘BİNDE 6’LIK BİR MÜMKÜNLÜĞÜ ÜÇ KERE SAĞLADIK’

Küresel olması hedeflenen yeni bir ilaç üzerinde çalışırken memleketler arası standartları karşılamanın çok sıkıntı olduğunu da vurgulayan Prof. Dr. Türkez, “Bir molekülün laboratuvarda sentezlendiği andan birinci insan denemesi olan Faz 1’e gireceği vakte kadarki süreçte yaklaşık olarak 26 tane temel kriteri sağlamanız gerekiyor. 26 farklı parametreyi birebir anda sağlama mümkünlüğü binde 6. Biz bugün İstanbul Ataşehir’in göbeğinde kurulan bu laboratuvarda, 100 kişilik bir grupla bu binde 6’lık mümkünlüğü, tam üç defa sağladık tıpkı anda. Hem Alzheimer, hem kas erimesi hem de prostat kanseriyle ilgili geliştirdiğimiz yolaklar, tespit ettiğimiz maksatlar dünya için çok yeni. Milletlerarası pek çok ilaç firmasının da dikkatini çekti lakin biz onlarla olan işbirliğini bir kenara bırakıp, külliyen ‘fikirden ürüne’ giden yolunun hepsini bu ülkenin imkanlarıyla tamamlamak istiyoruz. Ümit ediyorum ki çok yakın bir vakitte Türk mührünü yerli ve ulusal ilaçlar olarak dünya pazarında kendi firmalarımız aracılığıyla görme imkanımız olacak.”