BEUN Mühendislik Fakültesi Geomatik Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Şenol Hakan Kutoğlu, geçen yıl toplumsal sorumluluk projesi kapsamında geliştirdikleri, Türkiye’deki her noktanın taban ve fay çizgilerinin üretebileceği zelzele bilgilerini gösteren internet tabanlı, interaktif Deprembis (Deprem Bilgi Sistemi) uygulaması için mümkün zelzelenin etkileyeceği bölgeleri ve sarsıntı şiddetini renklerle gösteren bir modül geliştirdi.

Kırmızıdan maviye yanlışsız beklenen hasar ve sarsıntı şiddetini renklerle gösteren yazılım, tüm Türkiye’yi kapsayacak formda, entegrasyon için gerekli hesaplamaların yapılmasının akabinde ‘www.deprembis.com.tr’ adresinden fiyatsız olarak kullanıma sunulacak.

‘BİLGİ AÇLIĞINI GİDERMEK İÇİN YENİ ÖZELLİĞE MUHTAÇLIK DUYDUK’

Prof. Dr. Şenol Hakan Kutoğlu, zelzelenin bir öteki boyutunun da beklenen sarsıntılar meydana geldiğinde en çok hangi bölgelerin etkileneceğin merakı olduğunu belirterek, “Bununla ilgili de televizyonlarda daima vilayet, ilçe isimleri, mahalle isimleri verilerek açıklamalar yapılıyor lakin biz bunu hakikat bulmuyoruz. Zira bir mahallede, ilçede muhakkak bir alan, çok zayıf taban olabilirken; kimi alanlar çok güçlü taban olabilir. Orada sarsıntının hasarı düşük olabilir. Biz de vatandaşımızın bilgi açlığını gidermek için konutunuzun tabanı ne kadar sağlame ek bir özellik daha getirme gereksinimi duyduk. Burada bir fayın meydana getirebileceği en büyük zelzele hesaplanabiliyor. Bunun üzerine vatandaşlarımız ekranda ilgilendikleri fayı tıkladıklarında art plandan yerle ilgili bilgiler çekilip yeniden fayın üretebileceği sarsıntı bilgileri çekilip, literatürde var olan en büyük zelzele ivmesini hesaplattırıp hangi noktada meydana gelen zelzele ağır hasara neden olur, nerelerde daha hafif hasara neden olur, bunun hesabını uygulamaya yerleştirmek üzere bir yazılım geliştirdik. Vatandaşlarımız, ‘deprembis.com.tr’ üzerinden faya tıkladıklarında kendi alanlarında hafif hasar mı olur, ağır hasar mı olur; sarsıntısı şiddetli mi hissederler, yoksa az mı hissederler bunu görebilecekler” diye konuştu.

‘HANGİ TABANIN ZELZELEDEN NE KADAR ZİYAN ALACAĞINI İDDİA EDİYOR’

Yazılımın hesaplama yaparken, faya uzaklık, taban durumu ve geliştirdikleri formülü kullandıklarını söyleyen Prof. Dr. Kutoğlu, “En kıymetli parametrelerin başında, faya uzaklık var. Bu faya uzaklık hesaplanıyor, onun yanı sıra bir de taban durumu; yer durumunu veren jeofizik parametreler var. Bu jeofizik parametrelerden yola çıkarak seçtiğiniz yerdeki taban bilgisini de alıyor. Faya uzaklık, taban bilgisi ve bir formülasyon var Bu formülasyonla bu bilgiler yerine konuyor. Bilgileri alıp yazılım hesaplamayı gerçekleştiriyor ve karşımıza hangi tabanın meydana gelecek zelzeleden ne kadar ziyan alacağını varsayım ediyor” tabirlerini kullandı.

TÜRKİYE GENELİNİ GÖSTERECEK

Yazılımın fay sınırlarını tahlil etmesinin vakit aldığını bu sebeple gerekli çalışmaları tamamladıklarında tüm Türkiye’yi kapsayacak halde uygulamaya entegre edileceğini söyleyen Prof. Dr. Kutoğlu, “Uygulama art planda çok büyük bilgi kullanıyor. Bu nedenle hesaplama sırasında vakit geçiyor. Biz burada deprembis uygulamasında ağır halde kullanım olduğunda, bir tıkanıklık meydana gelebileceği için biz bu hesaplama işlerini ayrıyeten kendimiz gerçekleştirip, hesaplanmış imajları deprembis uygulamasına entegre edeceğiz. Kısa bir mühlet sonra da fayların deprembis uygulamasına entegre edilmiş halini vatandaşlarımız sayfadan görmeye başlayacaklar” dedi.

MARMARA’DAN GEÇEN FAYLAR İNCELENDİ

Marmara Denizi’nden geçen fay çizgisinin doğu, batı ve güney kollarını geliştirdiği yazılım ile inceleyen Prof. Dr. Kutoğlu, şöyle devam etti:

“MTA haritasındaki bu fayın geometrisine nazaran ilgili formülü çalıştırdığımız takdirde, kırmızı bölgeler, muhtemel zelzele meydana geldiği takdirde zelzelesi en güçlü hissedecek alanları gösteriyor. Sarı alanlar orta hasar olabilecek, yeşil alanlar çok hafif ziyan olabilecek yerleri gösteriyor. Kırmızı bölgede bulunan yapıların bu yer durumuna nazaran, yapı biçimine nazaran inşa edilmeleri gerekiyor. O yüzden bunların hakikaten hasar düzeyine nazaran yapıların buna uygun dizayn edilip edilmediğinin denetim edilmiş olması gerekiyor. Gerekirse de kentsel dönüşüme öncelikli olarak bu kırmızıyla görünen alanlardan başlamak en doğrusu olur. Batı kolundaki fayı tek modül olarak değerlendirdiğimiz vakit karşımıza çıkan en enteresan şey, bu kolda beklenen sarsıntı meydana geldiğinde İstanbul tarafında çok güçlü bir sarsıntı gözlenmiyor. Sarı bölgede kalıyor. Daha çok Çanakkale üzerinde sarsıntı çok daha güçlü olarak hissediliyor. Ağır hasar beklentisi de tekrar bu bölgede olacak üzere görünüyor. Kuzey Anadolu Fayı’nın güney segmenti, Gemlik körfezinden denizin içerisine dalıyor sonra Bursa’nın Marmara denizi kıyıları üzerinden Mudanya önlerinden Bandırma’ya gerçek uzanıyor. Bu kol içinde mümkün sarsıntı için hesaplamayı yaptığımız vakit görüyoruz ki, kıyı bölgelerinde ağır hasar meydana gelebileceği üzere Bursa’nın göller bölgesinde de taban zayıf olduğu için o göl kıyılarında da önemli hasar meydana getirme durumu kelam konusu.”